Kebuntuan Bank Sentral Vietnam: Kasus Keuangan Zhang Meilan Memicu Risiko Berantai, Kenaikan Suku Bunga Sulit Menyelamatkan Dong Vietnam

Vietnamese currency đang rơi vào nhiều khó khăn cùng lúc. Vào thứ Sáu tuần trước, tỷ giá USD/VND đã giảm xuống mức thấp lịch sử 25.460, không chỉ là biến động tỷ giá đơn thuần mà còn phản ánh cuộc khủng hoảng tài chính trong nước và tác động mạnh từ đồng USD toàn cầu. Tính đến thời điểm viết bài, USD/VND đã tăng 4,92% trong năm 2024, gần đạt mức tăng 9% trong vòng một năm qua, hiện giao dịch quanh mức 25.453 điểm.

Nguyên nhân của cuộc khủng hoảng tài chính: Một nữ tỷ phú gây ra khủng hoảng hệ thống

Vụ án lừa đảo tài chính của Trương Mỹ Lan đang biến thành rủi ro hệ thống của hệ thống tài chính Việt Nam. Cựu đại gia bất động sản này bị bắt vào tháng 10 năm 2022 vì bị cáo buộc chiếm đoạt 304 nghìn tỷ đồng (khoảng 12,5 tỷ USD) vay từ Ngân hàng Thương mại Sài Gòn (SCB), số tiền này đã được chuyển vào các công ty vỏ bọc. Tháng Tư năm nay, bà đã bị tuyên án tử hình.

Vụ việc liên quan đến ngân hàng thương mại lớn thứ năm của Việt Nam — Ngân hàng Thương mại Sài Gòn (SCB), gây ra phản ứng dây chuyền. Kể từ khi Ngân hàng Nhà nước vào cuộc giám sát điều tra, số tiền gửi tại ngân hàng này đã giảm 80% trước tháng 12 năm 2023, còn khoảng 6 tỷ USD. Điều đáng lo ngại hơn là nợ xấu đã tăng lên đến 97,08% dư nợ tín dụng của ngân hàng, theo tốc độ hiện tại, ngân hàng này có thể cạn kiệt tiền gửi trước giữa năm.

Ngân hàng trung ương đối mặt nguy cơ cạn kiệt quỹ dự trữ

Để ngăn chặn hệ thống ngân hàng sụp đổ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam buộc phải can thiệp cứu trợ. Tính đến tháng Tư, ngân hàng đã bơm 24 tỷ USD vay đặc biệt vào SCB. Nhưng vấn đề là dự trữ ngoại hối của Việt Nam chỉ hơn 80 tỷ USD. Theo Reuters dẫn nguồn tin từ các người am hiểu, Ngân hàng Nhà nước đang rơi vào tình thế tiến thoái lưỡng nan: “Nếu không cung cấp vay, SCB sẽ sụp đổ; còn nếu tiếp tục cho vay, quỹ dự trữ quốc gia Việt Nam sẽ dần cạn kiệt.”

Tâm lý hoảng loạn này nhanh chóng lan rộng ra toàn thị trường. Ngành bất động sản và thị trường trái phiếu doanh nghiệp của Việt Nam giảm sút, thị trường chứng khoán chịu áp lực, nhà đầu tư đồng loạt bán tháo tài sản đồng VND, khiến thị trường Việt Nam rơi vào tình trạng “chứng khoán và ngoại tệ cùng lao dốc”.

Chảy máu vốn và mất cân đối kinh tế

Tình trạng bất ổn của hệ thống ngân hàng càng làm gia tăng dòng chảy vốn ra ngoài. Các ngân hàng Việt Nam do lo ngại nợ xấu tăng cao đã thắt chặt các yêu cầu về tài sản thế chấp của doanh nghiệp, điều này trực tiếp đẩy chi phí vay vốn của doanh nghiệp lên cao hơn, thúc đẩy dòng vốn quốc tế rút khỏi thị trường.

Dữ liệu cho thấy, từ năm 2023 đến nay, tổng vốn đầu tư quốc tế vào Việt Nam đã giảm hơn 30%, đạt 31,3%. Hơn 1.300 nghìn tỷ đồng đã rút khỏi thị trường Việt Nam. Chỉ số VNINDEX của thị trường chứng khoán Việt Nam giảm 1,29% trong vòng một tháng qua. Sự rút vốn lớn của các nhà đầu tư quốc tế được các nhà phân tích xem như là một chỉ báo về việc Việt Nam mất vị thế trong chuỗi cung ứng châu Á, có dự đoán rằng nền kinh tế Việt Nam có thể đối mặt với nguy cơ suy thoái kéo dài tới hai thập kỷ.

Tác động từ bên ngoài: Chiến tranh tiền tệ trong thời đại đồng USD mạnh

Ngoài cuộc khủng hoảng nội tại, Việt Nam còn phải đối mặt với tác động từ môi trường đồng USD mạnh toàn cầu. Mỹ là đối tác xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, năm 2023, hơn 28% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam là sang Mỹ. Trong bối cảnh lãi suất cao và kỳ vọng tăng trưởng kinh tế thấp của Mỹ, nhu cầu nhập khẩu hàng giá rẻ của Mỹ tăng lên, gây áp lực giảm giá đồng VND.

Điều này không chỉ là vấn đề của riêng Việt Nam. Các đồng tiền chính của châu Á như Yên Nhật, Won Hàn, Baht Thái đều không tránh khỏi tác động của đồng USD mạnh, các quốc gia này đang bước vào “Chiến tranh bảo vệ tiền tệ châu Á”. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam tuần trước cho biết, đã buộc phải bán ra lượng lớn USD đầu năm để hỗ trợ đồng nội tệ, hiện đang cố gắng mua thêm USD để ổn định dự trữ ngoại hối.

Khó khăn trong việc tăng lãi suất của Việt Nam

Trước sự giảm giá mạnh của đồng VND, việc tăng lãi suất trở thành một lựa chọn được bàn luận. Về lý thuyết, việc tăng lãi suất của Ngân hàng Trung ương có thể thu hút dòng vốn quốc tế quay trở lại, giảm áp lực tỷ giá. Tuy nhiên, các nhà phân tích của HSBC gần đây cho biết, trong bối cảnh tăng trưởng kinh tế mới bắt đầu “manh nha” và thị trường tín dụng vẫn còn yếu, việc tăng lãi suất có thể gây tác dụng phụ nhiều hơn lợi.

Việc tăng lãi suất có thể hỗ trợ ngắn hạn cho đồng VND, nhưng đổi lại sẽ làm tăng chi phí vay của doanh nghiệp, trong giai đoạn phục hồi kinh tế chưa ổn định, điều này chỉ làm tình hình thêm trầm trọng. Trong bối cảnh hệ thống tài chính đã trong tình trạng nguy cấp, dòng vốn đã rút ra quy mô lớn, chính sách tăng lãi suất của Việt Nam đang đặt ra câu hỏi về tính hiệu quả. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đang rơi vào thế tiến thoái lưỡng nan trong chính sách.