Понимание баланса: важнейший инструмент для инвесторов

งบแสดงฐานะทางการเงินมีความหมายอย่างไร?

งบแสดงฐานะทางการเงิน (Balance Sheet) เป็นเอกสารทางการเงินหลักที่ใช้ประกาศสถานะทางการเงินของบริษัทในช่วงเวลาหนึ่ง ๆ โดยแสดงให้เห็นว่าบริษัทถืออะไรไว้ (สินทรัพย์) และเป็นหนี้ใครบ้าง (หนี้สิน) รวมถึงเงินทุนที่ผู้ถือหุ้นนำมาลงทุน

งบนี้มีบทบาทสำคัญต่อผู้บริหารในการประเมินแรงคล่องของบริษัท นอกจากนี้ยังช่วยให้นักลงทุนสามารถเปรียบเทียบฐานะการเงินของบริษัทกับคู่แข่งในอุตสาหกรรมเดียวกันได้ผ่านการวิเคราะห์อัตราส่วนทางการเงิน

สูตรสมดุลที่ต้องจำ

สินทรัพย์ = หนี้สิน + ส่วนของเจ้าของ

สมการนี้เป็นหัวใจของงบแสดงฐานะทางการเงิน ทั้งสองข้างต้องสมดุลกันเสมอ ชื่อ “งบดุล” มาจากหลักการนี้พอดี

องค์ประกอบหลัก 3 ส่วนของงบแสดงฐานะทางการเงิน

สินทรัพย์ (Assets): ทรัพยากรที่สร้างรายได้

สินทรัพย์คือสิ่งที่บริษัทมีอยู่และสามารถสร้างรายได้ให้ได้ แบ่งออกเป็น 2 ประเภท:

สินทรัพย์หมุนเวียน - ทรัพยากรที่เปลี่ยนเป็นเงินสดได้ภายในปีเดียว เช่น เงินสดในธนาคาร ลูกหนี้การค้า (เงินที่ลูกค้ายังค้างชำระ) และสินค้าคงเหลือในคลัง

สินทรัพย์ไม่หมุนเวียน - ทรัพยากรระยะยาวที่ใช้กำลังผลิตของบริษัท เช่น ที่ดิน อาคาร เครื่องจักร และสิทธิบัตร

หนี้สิน (Liabilities): ภาระที่ต้องชำระ

หนี้สินแสดงถึงภาระทางการเงินที่บริษัทต้องชำระคืนให้บุคคลภายนอก โดยแบ่งออกเป็น:

หนี้สินหมุนเวียน - เงินที่ต้องจ่ายคืนภายในปีเดียว อย่างเช่น เจ้าหนี้การค้า ค่าใช้จ่ายค้างจ่าย

หนี้สินไม่หมุนเวียน - เงินที่ต้องจ่ายในระยะยาว เช่น สินเชื่อระยะยาวจากธนาคาร หรือหุ้นกู้ที่ออกมาระดมทุน

ส่วนของเจ้าของ (Equity): มูลค่าสุทธิ

ส่วนของเจ้าของเป็นตัวแทนของ “ของจริง” ที่เจ้าของกับผู้ถือหุ้นจะได้รับ คำนวณจาก: สินทรัพย์ลบหนี้สิน

ส่วนนี้ประกอบด้วย:

• เงินทุนเริ่มต้นที่ผู้ถือหุ้นระดมทุนมา
• กำไรสะสมจากปีต่าง ๆ (หลังหักเงินปันผลแล้ว) หรือขาดทุนสะสม

รูปแบบการจัดทำงบแสดงฐานะทางการเงิน

แบบบัญชี (T-Form)

จัดรายการเป็นรูปตัวที เอกสารนี้ได้รับความนิยมสูงเพราะการอ่านง่าย โดยด้านซ้ายแสดงสินทรัพย์ ด้านขวาแสดงหนี้สินและส่วนของเจ้าของ

ขั้นตอนการจัดทำ:

1. เขียนหัวข้อ 3 บรรทัด (ชื่อบริษัท, คำว่า “งบแสดงฐานะทางการเงิน”, วันที่จัดทำ)
2. เรียงรายการสินทรัพย์ทั้งหมดที่ด้านซ้าย
3. เรียงรายการหนี้สินและส่วนของเจ้าของทั้งหมดที่ด้านขวา
4. ตรวจสอบให้ทั้งสองข้างเท่ากัน

แบบรายงาน (Report Form)

วิธีนี้เรียงรายการตามลำดับลงมาเป็นเส้นตรง: สินทรัพย์อยู่บน หนี้สินและส่วนของเจ้าของอยู่ล่าง

ขั้นตอนการจัดทำ:

1. เขียนหัวข้อเดียวกัน
2. อธิบายสินทรัพย์ทั้งหมด แล้วรวมยอดรวม
3. อธิบายหนี้สินก่อน จากนั้นอธิบายส่วนของเจ้าของ
4. ตรวจสอบให้รวมทั้งสองส่วนเท่ากับรวมสินทรัพย์

ทำไมจึงเปลี่ยนชื่อ?

เดิมเรียกว่า “งบดุล” เพราะมันแสดงความหมายแค่ว่าตัวเลขทั้งสองข้างสมดุลกัน แต่ไม่ได้บ่งบอกว่างบนี้มีจุดประสงค์อะไร จึงเปลี่ยนชื่อเป็น “งบแสดงฐานะทางการเงิน” ตามมาตรฐานสากล ชื่อใหม่นี้ชัดเจนกว่าว่างบนี้ใช้ในการสะท้อนสถานะทางการเงินของบริษัท

ความสำคัญของงบแสดงฐานะทางการเงิน

สำหรับผู้บริหาร

งบแสดงฐานะทางการเงินช่วยให้ผู้บริหารประเมินสุขภาพการเงินของบริษัท พบจุดแข็งที่สามารถพัฒนาต่อได้ และจุดอ่อนที่ต้องแก้ไข ผลการวิเคราะห์นี้นำไปสู่การวางแผนกลยุทธ์ระยะยาวที่ดีขึ้น

สำหรับนักลงทุน

นักลงทุนสามารถใช้งบแสดงฐานะทางการเงินร่วมกับ งบกำไรขาดทุน เพื่อประเมินศักยภาพของบริษัท โดยวิเคราะห์จาก 3 มุมมอง:

1. สภาพคล่อง - ความสามารถในการชำระหนี้ระยะสั้น ดูจากสินทรัพย์หมุนเวียนเปรียบเทียบกับหนี้สินหมุนเวียน

2. ความสามารถในการทำกำไร - ดูจากความเสมอตัวระหว่างสินทรัพย์กับกำไรสะสมในส่วนของเจ้าของ หากขาดทุนสะสมมาก แสดงว่าบริษัทสร้างกำไรได้ไม่ดี

3. ความสามารถในการชำระหนี้ระยะยาว - ดูจากอัตราส่วนหนี้ต่อส่วนของเจ้าของ ถ้าหนี้สูงเกินไป บริษัทอาจมีความเสี่ยงสูง

วิธีเข้าถึงงบแสดงฐานะทางการเงิน

นักลงทุนไทยสามารถค้นหาข้อมูลงบการเงินของบริษัทต่าง ๆ ได้ที่เว็บไซต์ Datawarehouse.dbd.go.th ของกระทรวงพาณิชย์

ขั้นตอนค้นหา:

1. เข้าไปที่ Datawarehouse.dbd.go.th
2. เลือก “ข้อมูลนิติบุคคลและงบการเงิน”
3. พิมพ์ชื่อบริษัทที่ต้องการตรวจสอบ
4. เปิดแท็บ “ข้อมูลงบการเงิน”
5. สามารถเลือกดูได้หลายมุม เช่น ปีงบประมาณ, งบกำไรขาดทุน, อัตราส่วนทางการเงิน, เปรียบเทียบรายปี หรือเปรียบเทียบในหมวดธุรกิจเดียวกัน

วิธีอ่านงบแสดงฐานะทางการเงินอย่างมีประสิทธิภาพ

ขั้นที่ 1: ทำความเข้าใจบริบท

ก่อนลงลึกสู่ตัวเลข ให้เข้าใจว่างบนี้เป็นภาพถ่ายทางการเงินของบริษัยในช่วงเวลาหนึ่ง ไม่ใช่ภาพที่เปลี่ยนแปลงเรื่อย ๆ

ขั้นที่ 2: จำแนกรายการอย่างชาญฉลาด

สินทรัพย์ - สิ่งที่บริษัทมี หนี้สิน - สิ่งที่บริษัทเป็นหนี้ ส่วนของเจ้าของ - มูลค่าสุทธิที่เป็นของเจ้าของ

ขั้นที่ 3: วิเคราะห์ความเปลี่ยนแปลง

เปรียบเทียบงบแสดงฐานะทางการเงินของปีปัจจุบันกับปีก่อนหน้า สินทรัพย์เพิ่มขึ้นหรือลดลง? หนี้สินเปลี่ยนแปลงไปทางไหน? การเพิ่มขึ้นของ “ขาดทุนสะสม” อาจเป็นสัญญาณเตือน

ขั้นที่ 4: เชื่อมโยงกับงบกำไรขาดทุน

ดูปีการทำงาน (งบกำไรขาดทุน) ควบคู่กับสถานะการเงิน (งบแสดงฐานะทางการเงิน) ด้วย บริษัททำกำไรได้สูง แต่สินทรัพย์ลดลง? นั่นอาจหมายความว่ากำไรนั้นถูกใช้ไปในสิ่งอื่น

ข้อควรระวังเมื่ออ่านงบแสดงฐานะทางการเงิน

1. ข้อมูลล้าสมัย

งบแสดงฐานะทางการเงินแสดงเพียงสถานะ ณ วันที่จัดทำ เช่น วันสิ้นปี ถ้าบริษัทมีเหตุการณ์สำคัญหลังจากนั้น ตัวเลขนี้อาจไม่สะท้อนความเป็นจริงแล้ว

2. ความน่าเชื่อถือ

งบแสดงฐานะทางการเงินที่ถูกจัดทำขึ้นอาจมีข้อผิดพลาดหรือบิดเบือน (แม้จะผ่านการตรวจสอบ) ทำให้ผลการวิเคราะห์ทำให้เข้าใจผิด

3. ปัจจัยภายนอก

สภาวะเศรษฐกิจในขณะนั้นส่งผลต่อการเปรียบเทียบ เมื่อเกิดภาวะเงินเฟ้อสูง, อัตราดอกเบี้ยผันผวน หรือการลดค่าเงิน ตัวเลขเดิมกับเดิมอาจไม่เทียบเท่ากัน นักลงทุนควรพิจารณาสภาวะเศรษฐกิจด้วย

สรุปที่ควรทำความเข้าใจ

งบแสดงฐานะทางการเงิน เป็นรายงานสำคัญที่แสดงว่าบริษัทมีสินทรัพย์เท่าไร, เป็นหนี้เท่าไร, และเจ้าของถืออะไรไว้เท่าไร สมการที่ง่ายแต่ทรงพลัง (สินทรัพย์ = หนี้สิน + ส่วนของเจ้าของ) เป็นพื้นฐานการวิเคราะห์บริษัท

สำหรับผู้บริหาร งบนี้ช่วยวางแผนและตัดสินใจยุทธศาสตร์ สำหรับนักลงทุน การอ่านร่วมกับ งบกำไรขาดทุน ช่วยให้ทำการตัดสินใจลงทุนได้ดียิ่งขึ้น แต่การวิเคราะห์ที่สมบูรณ์ต้องคำนึงถึงอัตราส่วนทางการเงิน สภาวะเศรษฐกิจ และเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นหลังจากวันที่จัดทำงบด้วย