Orijinal Başlık: "Fluid DEX ile EulerSwap: Bölüm 1 – Kredi Pazar Temellerini Karşılaştırma"
AMM'yi borç verme piyasasıyla birleştirmek, yeni bir sermaye verimliliği seviyesini açığa çıkardı ve zincir üstü spot ticareti, zincir dışı yerlerde aşmayı daha da yakınlaştırdı. Fluid, 2025'in başlarında Fluid DEX v1'i piyasaya sürdüğünde bu tasarımı ilk kez başlattı. Son zamanlarda, Euler Finance de EulerSwap'ta aynı prensibi benimsedi.
Bu iki bölümden oluşan makale, bu iki protokolün karşılaştırmasını, kendi avantajlarını ve yaptıkları fedakarlıkları açıklamayı amaçlamaktadır. İkisi arasındaki farkları gerçekten anlamak için, öncelikle onların borsa işlemlerini destekleyen temel borç verme pazar yapısını incelememiz gerekiyor.
Bu makalenin sonunda, Fluid DEX'in Akıllı Teminat (Smart Collateral) ve Akıllı Borç (Smart Debt) işleyişini, EulerSwap'ın Anlık Likidite (Just-in-Time Liquidity) nasıl çalıştığını ve her ikisinin token ekonomisini karşılaştırmayı net bir şekilde anlayacaksınız.
Günümüzdeki borç verme piyasası tasarım yapısı
Açıklığa kavuşturmak gerekirse, DeFi'de "kredi piyasası" derken, anında giriş ve çıkışı destekleyen, aşırı teminatlı ve değişken faizli kredi protokollerini kastediyorum. Şu anda DeFi'de mevcut olan kredi piyasalarının bir dizi farklı tasarım seçeneği bulunmaktadır.
Bir yandan, Aave gibi fon havuzları veya tekil modeller bulunmaktadır. Tüm varlıklar bir fon havuzunda çapraz teminatlandırılır ve kredi değer oranı, borçlanma limiti, tasfiye eşiği ve tasfiye cezası gibi risk parametreleri, her bir varlığa tek tip bir şekilde uygulanır. Aave örneğinde, bu parametreler DAO tarafından kendiliğinden yönetilmektedir.
Bu yöntemin avantajı, derin likiditeye sahip olması ve ağ etkilerinden yararlanmasıdır. Böylece, borç alanlar büyük ölçekli fonlar alsalar bile, faiz oranlarında önemli bir değişiklik yaratmazlar. Aynı zamanda, kullanımı kolaydır, herhangi biri beyaz listeye alınmış teminatı yatırarak desteklenen varlıklardan birini borç alabilir. Dezavantajı ise, borç alanların ödedikleri faiz oranlarının getirdikleri riski tam olarak yansıtmamasıdır; tüm kredi verenler, fon havuzundaki en zayıf teminatlara maruz kalır ve bu durum risk yönetiminin daha temkinli olmasını zorunlu kılar.
Diğer taraftan, Morpho Labs gibi izole kredi piyasası modeli var. Burada her piyasa iki varlıkla sınırlıdır, bunlardan biri teminat olarak, diğeri ise borçlanma varlığı olarak kullanılır. Bu tasarım, daha ince risk yönetimi ve piyasa izolasyonu sağlar. Dikkate alınması gereken husus, likiditenin dağılmasıdır; borç alanların derinlik bulması daha zordur ve bir piyasadaki kullanılmayan likidite başka bir piyasadan faydalanamaz.
Peki, Euler ve Fluid bu kapsamda nerede duruyor? Önce Euler'den başlayalım.
Euler: Modüler Kredi Pazar Araç Seti
Euler, izin gerektirmeyen kredi pazarları oluşturmak için "havuzlama - izolasyon" aralığında bir araç kutusu olarak en iyi şekilde anlaşılabilir. Morpho gibi basit bir iki varlık izolasyon kasası istiyorsanız, bu mümkündür; Aave benzeri büyük bir çapraz teminat havuzu istiyorsanız, bu da mümkündür; her ikisi arasında bir şey istiyorsanız, bunu da yapılandırabilirsiniz.
Bu esneklik, Euler'ın modüler hazine mimarisinden kaynaklanmaktadır. Her varlık, kendi ERC-4626 hazinesinde saklanır ve faiz biriktirir (eğer teminat kabul edecek şekilde yapılandırılmışsa ve borç verme işlemlerini destekliyorsa). Euler'da, bir borç verme piyasası sadece karşılıklı olarak tanınan hazinelerin bir koleksiyonudur (yani, başka bir hazineyi teminat olarak kabul ederek borç vermeye izin verir).
En küçük örnek, yalnızca WBTC'yi teminat olarak kullanan bir hazine ve WBTC'yi teminat olarak kabul eden bir USDC kredi hazinesi.
Başka bir Euler yapılandırılabilir pazar örneği, Aave gibi havuz modeli ile örtüşen çok sayıda kasanın birbirine bağlı bir ağıdır. İkinci bölümde göreceğimiz gibi, bir kasayı birden fazla kasayla birleştirme yeteneği, EulerSwap'in LP'sinin aynı anda birden fazla pazara likidite sağlamasını mümkün kılar.
Bu tür bir kombinasyonun çalışabilmesi için, kasaların birbirini tanıması gerekir. Bu, Ethereum Vault Connector aracılığıyla gerçekleştirilir ve kasalar arasında güvenli iletişimi garanti eder. Kullanıcı teminat yatırdığında, varlıklar kullanıcı hesabının altındaki kasada saklanır (kullanıcının birbirinden izole edilmiş birden fazla hesabı olabilir). Kullanıcı borç aldığında, borç verme kasası bu hesabın kontrol edeni olur. Kontrol eden, borç verme kurallarını (örneğin LTV gibi) uygular ve bu kurallar ihlal edildiğinde para çekmeyi veya ek borç almayı engelleme yetkisine sahiptir.
Herkes Euler Vault Kit'i kullanarak kolayca bir cüzdan dağıtabilir ve piyasa oluşturabilir. Çok havalı bir nokta, bu esnekliğin cüzdanların değişmez örnekler olarak dağıtılmasına izin vermesi ve böylece tamamen güvene dayanmayan bir borç verme piyasasının oluşmasıdır.
Son olarak, Euler'in hesaplarda operator kurulumuna izin verdiğini belirtmek gerekir. Bu operatorler, akıllı sözleşmeler veya EOA (Externally Owned Accounts) olabilir ve kullanıcıların hareketlerini temsil edebilir, örneğin cezalardan kaçınmak için önceden kendiliğinden tasfiye gerçekleştirmek gibi. İkinci bölümde göreceğimiz gibi, EulerSwap kendisi bir operator olarak, hesapların işlem gerçekleştirmesini koordine etmektedir.
Fluid: Paylaşılan Likidite Katmanı
Fluid, tamamen farklı bir yaklaşım benimsemiştir. Bu, modüler bir hazine değil, paylaşılan bir likidite katmanının (Liquidity Layer) üzerine modüler yapı taşları eklemektedir. Bu temel likidite katmanı, tüm token'ları barındırmakta, borç ve arzı takip etmekte, kullanım oranına dayanarak faiz oranları belirlemekte ve aşağıdaki uygulamalara kullanım oranı sınırları getirerek riski yönetmektedir.
Bunu merkezi bir likidite merkezi olarak düşünebilirsiniz. Her uygulama - ister Fluid Lending, ister Fluid Vault, ister DEX olsun - bu merkeze bağlanır ve likiditesini paylaşır. Bu tasarım, likidite katmanının basit ve güvenli kalmasını sağlarken, uygulamaların kenarda karmaşıklığı işlemesine olanak tanır. Bu yazının sonunda likidite bölümü ve ikinci kısımda göreceğimiz gibi, bu havuzlanmış likidite tasarımı DEX'e likidite sağlarken son derece faydalıdır.
Teorik olarak, herkes likidite katmanının üzerinde bir şeyler inşa edebilir ve IProtocol arayüzünü uygulayarak ve yönetişim onayı alarak likiditesinden ve ağ etkisinden yararlanabilir.
Fluid'in geleneksel kredi pazarı, merkezi likidite katmanına erişim sağlayan iki uygulamadan oluşur: Fluid Lending ve Fluid Vault.
Fluid Lending, gelir elde etme tarafıdır. Lending Vault, varlıkları likidite katmanına sağlar ve mevcut faiz oranını kazanır. Mevduatlar, zamanla değer biriktiren ERC-4626 paylarını basar. Krediyi verenler (Lender), sistemdeki herhangi bir borç talebinden otomatik olarak fayda sağlar, likiditelerini taşımalarına gerek kalmaz. Bu, likiditenin v2'den v3'e taşınması gerektiği Aave gibi modüler olmayan tasarımlarla karşılaştırıldığında farklıdır, böylece yeni sürümdeki borç talebinden yararlanabilirler. Not: Aave v4, Hub-Spokes modeli aracılığıyla Fluid’in modüler yönüne doğru gelişecektir.
Fluid Vault, piyasadaki borç alanlar (borrowing side) için güçlendirme sağlar. WETH/USDC gibi çift tokenli bir pazar şeklinde var olur, her pazarın LTV, tasfiye eşiği ve ceza gibi kendi risk parametreleri vardır. Teminat tokenleri likidite katmanına sağlanır, borçlanma tokenleri ise buradan çekilir. Bu, borç alanların derin havuzlu likidite avantajlarından yararlanmasını sağlarken, protokol hala çift varlık boyutunda daha ince grained risk kontrolü sağlayabilir. Bu, Aave'nin e-mode'u ile karşılaştırılabilir; borç alanlar belirli bir sınırlı varlık setine sağlama yapmaları koşuluyla, "tek tip" bir LTV'den daha yüksek bir LTV'den yararlanmalarına izin verir. Örneğin, stETH sağlarsanız ve ETH borç alırsanız, stETH sağlamak ve USDC borç almak yerine daha yüksek bir LTV'den daha mantıklı bir şekilde yararlanabilirsiniz.
Tasfiye mekanizması
Euler'de, tasfiye hesap bazında gerçekleştirilir. Tasfiye edici borçları geri öder ve kontrol ettiği hazine aracılığıyla teminatı satar. Euler, tasfiye cezasını belirlemek için Hollanda açık artırmasını kullanır; bu da yoğun rekabetin kullanıcı maliyetlerini düşürmesine yol açar. Bu, geleneksel %5–10 tasfiye cezası uygulayan protokollere kıyasla, büyük hesapların Euler'da daha düşük tasfiye maliyetleri ödeyebileceği anlamına gelir.
Fluid'in likidite motoru farklı ilkelere dayanıyor. Tek bir pozisyona yönelik değil, onları ayrık tick'lerde birleştiriyor; bu, Uniswap v3'ün likidite aralığını parçalama ilhamından geliyor. Fluid'de, borç ve teminat oranı tick'lere ayrılıyor. Örneğin, 2 ETH yatırırsanız ve 2,000 USD/ETH fiyatından 3,000 USDC borç alırsanız (kredi değer oranı %75), pozisyonunuz bu orana karşılık gelen tick'e atanacaktır.
ETH fiyatındaki dalgalanmalarla birlikte, fiyat hareketi tasfiye eşiğini aştığında, tasfiye motoru hemen hazine yapılandırma tasfiye eşiğini aşan tüm pozisyonları tasfiye edecektir. Önemli olan, sadece pozisyonu bir sonraki sağlıklı fiyat hareketine birleştirmek için yeterli olan teminatı tasfiye etmesidir. Bu, borç alan kişinin gerçek kaybının çok daha az olacağı anlamına gelir. Örneğin, ceza %1 ise ve pozisyonun yalnızca %10'u tasfiye ediliyorsa, gerçek kayıp yalnızca %0.1 olacaktır.
Tasfiye sonrası durum, tüm tekliflerin ve pozisyonların tasfiye eşiği teklifinin altındaki duruma geri döndüğüdür.
Burada gerçekten havalı olan şey, likidasyon motorunun yalnızca binlerce pozisyonun toplam fiyatlarıyla işlem yapması nedeniyle, tek bir pozisyonun etkilenmemesidir. Bu, pozisyon sayısındaki değişimle birlikte Gas maliyetinin de yalnızca O(1) olduğu anlamına gelir; diğer tüm likidasyon motorları ise ayrı ayrı likide edildiği için Gas maliyeti O(n)'dir. Likidatörlerin maliyet tasarrufu doğrudan likidasyonun kârlılığına dönüşüyor ve bu da Fluid'in likidasyon cezasını %1 olarak güvenle belirleyebilmesinin nedenlerinden biridir.
Bu tür bir birleşimin bir diğer avantajı, Fluid'in küçük pozisyonların kötü borçlar haline gelmesini önlemesidir. Diğer borç verme sistemlerinde, Gas fiyatları yükseldiğinde (bu genellikle tasfiye gerçekleştiğinde ve piyasanın baskı altında olduğu zamandır), bu kötü borçları tasfiye etmek karlı değildir. Fluid'in tasfiye motoru, tasfiyenin yalnızca bir swap olduğu için DEX toplayıcılarına kolayca entegre olma avantajına da sahiptir: teminat varlıklarını satın almak ve borç varlıklarını satmak. Pozisyona dayalı sistemlerde bu mümkün değildir çünkü toplayıcıların birçok bireysel pozisyonu takip etmesi ve bunlarla etkileşime girmesi gerekir. Fluid'de, toplayıcı aracılığıyla düzenli swap gerçekleştiren işlemler, tasfiye cezası nedeniyle daha iyi işlem fiyatları alabilir ve aynı zamanda borç verenleri kötü borçların etkilerinden aktif olarak korur. Bu, DeFi'nin bileşenlerinin nasıl faydalı sinerjiler yarattığını gösteren güzel bir örnektir.
likidite
Likidite ile ilgili bu kısmı eklememin nedeni, DEX tasarımının verimliliği dışında, likiditenin "kredi piyasası DEX" in nasıl performans göstereceğini ve işlem hacmi elde etmede ikinci en önemli faktör olduğuna inanıyor olmamdır. İkinci bölümde göreceğimiz gibi, Fluid'in akıllı borçları ve EulerSwap'ın anlık likiditesi yalnızca yeterli TVL'ye sahip olunduğunda etkili bir şekilde çalışabilir. Bunun nedeni, Fluid'deki akıllı borçlar ve EulerSwap'deki anlık likiditenin temelde, işlemin swap çıkış kısmını temel kredi piyasasından borç alınan fonlar olarak kullanarak çalışmasıdır. Bu, likiditenin sadece swap tutarını karşılamakla kalmayıp, aynı zamanda borç alınan fonların borç alma faiz oranını anında yükseltmeyecek kadar derin olması gerektiği anlamına gelir. Borç alma faiz oranı, daha sonra daha ayrıntılı bir şekilde tartışacağımız gibi, bu iki modelde likidite sağlayıcıların kârlılığının ana itici gücüdür. Bu durumda, TVL, gerçek borç alınabilir miktarın net bir ölçütü olarak net toplam mevduattan toplam borç alınanı çıkardığında eşit olduğu için açık ve doğru bir ölçüdür.
Bunu söylemekle birlikte, orijinal TVL rakamı kendisi çok fazla bilgi veremez. Asıl önemli olan, TVL'nin bileşimidir. Bu nedenle, yalnızca USDT, USDC, ETH ve BTC gibi mavi çip varlıklarını dikkate alacağım. Bu varlıklar, çoğu işlem faaliyetini yönlendirdiği için, bunların mevcudiyeti nihayetinde TVL'nin DEX üzerindeki kullanılabilirliğini belirler.
Bu yazının yazıldığı sırada, Euler'in EVM dağıtımındaki TVL'si yaklaşık 1.5 milyar dolar iken, Fluid'in EVM'de yaklaşık 1.4 milyar doları ve Solana'da 500 milyon doları (burada hesaplanmamıştır) bulunmaktadır.
Euler'in token yapısına bakalım, TVL'nin büyük bir kısmı normal sabit kredi pazarından (USD0++ döngüsüne izin verir ve USD0 borç alır) ve PT token'lerinden gelmektedir. EulerSwap için bu likidite özel bir değer taşımamaktadır. Sadece yüksek kaliteli TVL token'lerine (BTC, ETH, USDC, USDT) odaklanırsak, aslında Euler TVL'sinin yalnızca %13.7'sini oluşturmaktadır, bu da yaklaşık 200 milyon dolara denk gelmektedir.
Bununla birlikte, Fluid'in TVL yapısı, kaliteli tokenlerin (BTC, ETH, USDC, USDT) TVL'nin %22,5'ini oluşturduğunu gösteriyor, bu da yaklaşık 315 milyon dolara tekabül ediyor. Bu anlamda, Fluid şu anda DEX'inde mavi çip likiditesi açısından yapısal bir avantaja sahip. Elbette, TVL dinamik bir değerdir ve bu rakamlar değişebilir.
Son nokta: Euler'in token yapısı tüm piyasalarda ölçülmektedir, ancak EulerSwap'in likidite sağlayıcılarının pozisyonları tüm piyasalarda geçerli değildir, bunu ikinci bölümde göreceğiz. Her EulerSwap örneği yalnızca belirli bir piyasanın likiditesini kullanabilir. Her piyasanın token yapısı verilerini bulamıyorum, ancak aşağıda altı en büyük piyasa gösterilmektedir. Bu parçalanma, EulerSwap'e derinlik likiditesi sağlamak için ideal değildir. Öte yandan, bu kombinasyon hazinesinin tasarımı, herkesin kendi isteğine göre özelleştirilmiş kredi piyasaları oluşturmasına olanak tanır.
Bölüm 1'in özeti
Euler ve Fluid tamamen farklı iki yaklaşımı temsil ediyor. Euler, her türlü biçim ve ölçekte kredi piyasaları oluşturmak için modüler bir araç seti sunarken; Fluid ise ortak bir likidite merkezi etrafında inşa edilir ve bunun üzerine modüler yapı taşları inşa eder.
This page may contain third-party content, which is provided for information purposes only (not representations/warranties) and should not be considered as an endorsement of its views by Gate, nor as financial or professional advice. See Disclaimer for details.
DEX ile Borçlanma: Fluid ve Euler'in Borçlanma Temellerini Parçalamak
Yazar: letsgetonchain
Derleyen: Tia, Techub News
Orijinal Başlık: "Fluid DEX ile EulerSwap: Bölüm 1 – Kredi Pazar Temellerini Karşılaştırma"
AMM'yi borç verme piyasasıyla birleştirmek, yeni bir sermaye verimliliği seviyesini açığa çıkardı ve zincir üstü spot ticareti, zincir dışı yerlerde aşmayı daha da yakınlaştırdı. Fluid, 2025'in başlarında Fluid DEX v1'i piyasaya sürdüğünde bu tasarımı ilk kez başlattı. Son zamanlarda, Euler Finance de EulerSwap'ta aynı prensibi benimsedi.
Bu iki bölümden oluşan makale, bu iki protokolün karşılaştırmasını, kendi avantajlarını ve yaptıkları fedakarlıkları açıklamayı amaçlamaktadır. İkisi arasındaki farkları gerçekten anlamak için, öncelikle onların borsa işlemlerini destekleyen temel borç verme pazar yapısını incelememiz gerekiyor.
Bu makalenin sonunda, Fluid DEX'in Akıllı Teminat (Smart Collateral) ve Akıllı Borç (Smart Debt) işleyişini, EulerSwap'ın Anlık Likidite (Just-in-Time Liquidity) nasıl çalıştığını ve her ikisinin token ekonomisini karşılaştırmayı net bir şekilde anlayacaksınız.
Günümüzdeki borç verme piyasası tasarım yapısı
Açıklığa kavuşturmak gerekirse, DeFi'de "kredi piyasası" derken, anında giriş ve çıkışı destekleyen, aşırı teminatlı ve değişken faizli kredi protokollerini kastediyorum. Şu anda DeFi'de mevcut olan kredi piyasalarının bir dizi farklı tasarım seçeneği bulunmaktadır.
Bir yandan, Aave gibi fon havuzları veya tekil modeller bulunmaktadır. Tüm varlıklar bir fon havuzunda çapraz teminatlandırılır ve kredi değer oranı, borçlanma limiti, tasfiye eşiği ve tasfiye cezası gibi risk parametreleri, her bir varlığa tek tip bir şekilde uygulanır. Aave örneğinde, bu parametreler DAO tarafından kendiliğinden yönetilmektedir.
Bu yöntemin avantajı, derin likiditeye sahip olması ve ağ etkilerinden yararlanmasıdır. Böylece, borç alanlar büyük ölçekli fonlar alsalar bile, faiz oranlarında önemli bir değişiklik yaratmazlar. Aynı zamanda, kullanımı kolaydır, herhangi biri beyaz listeye alınmış teminatı yatırarak desteklenen varlıklardan birini borç alabilir. Dezavantajı ise, borç alanların ödedikleri faiz oranlarının getirdikleri riski tam olarak yansıtmamasıdır; tüm kredi verenler, fon havuzundaki en zayıf teminatlara maruz kalır ve bu durum risk yönetiminin daha temkinli olmasını zorunlu kılar.
Diğer taraftan, Morpho Labs gibi izole kredi piyasası modeli var. Burada her piyasa iki varlıkla sınırlıdır, bunlardan biri teminat olarak, diğeri ise borçlanma varlığı olarak kullanılır. Bu tasarım, daha ince risk yönetimi ve piyasa izolasyonu sağlar. Dikkate alınması gereken husus, likiditenin dağılmasıdır; borç alanların derinlik bulması daha zordur ve bir piyasadaki kullanılmayan likidite başka bir piyasadan faydalanamaz.
Peki, Euler ve Fluid bu kapsamda nerede duruyor? Önce Euler'den başlayalım.
Euler: Modüler Kredi Pazar Araç Seti
Euler, izin gerektirmeyen kredi pazarları oluşturmak için "havuzlama - izolasyon" aralığında bir araç kutusu olarak en iyi şekilde anlaşılabilir. Morpho gibi basit bir iki varlık izolasyon kasası istiyorsanız, bu mümkündür; Aave benzeri büyük bir çapraz teminat havuzu istiyorsanız, bu da mümkündür; her ikisi arasında bir şey istiyorsanız, bunu da yapılandırabilirsiniz.
Bu esneklik, Euler'ın modüler hazine mimarisinden kaynaklanmaktadır. Her varlık, kendi ERC-4626 hazinesinde saklanır ve faiz biriktirir (eğer teminat kabul edecek şekilde yapılandırılmışsa ve borç verme işlemlerini destekliyorsa). Euler'da, bir borç verme piyasası sadece karşılıklı olarak tanınan hazinelerin bir koleksiyonudur (yani, başka bir hazineyi teminat olarak kabul ederek borç vermeye izin verir).
En küçük örnek, yalnızca WBTC'yi teminat olarak kullanan bir hazine ve WBTC'yi teminat olarak kabul eden bir USDC kredi hazinesi.
Başka bir Euler yapılandırılabilir pazar örneği, Aave gibi havuz modeli ile örtüşen çok sayıda kasanın birbirine bağlı bir ağıdır. İkinci bölümde göreceğimiz gibi, bir kasayı birden fazla kasayla birleştirme yeteneği, EulerSwap'in LP'sinin aynı anda birden fazla pazara likidite sağlamasını mümkün kılar.
Bu tür bir kombinasyonun çalışabilmesi için, kasaların birbirini tanıması gerekir. Bu, Ethereum Vault Connector aracılığıyla gerçekleştirilir ve kasalar arasında güvenli iletişimi garanti eder. Kullanıcı teminat yatırdığında, varlıklar kullanıcı hesabının altındaki kasada saklanır (kullanıcının birbirinden izole edilmiş birden fazla hesabı olabilir). Kullanıcı borç aldığında, borç verme kasası bu hesabın kontrol edeni olur. Kontrol eden, borç verme kurallarını (örneğin LTV gibi) uygular ve bu kurallar ihlal edildiğinde para çekmeyi veya ek borç almayı engelleme yetkisine sahiptir.
Herkes Euler Vault Kit'i kullanarak kolayca bir cüzdan dağıtabilir ve piyasa oluşturabilir. Çok havalı bir nokta, bu esnekliğin cüzdanların değişmez örnekler olarak dağıtılmasına izin vermesi ve böylece tamamen güvene dayanmayan bir borç verme piyasasının oluşmasıdır.
Son olarak, Euler'in hesaplarda operator kurulumuna izin verdiğini belirtmek gerekir. Bu operatorler, akıllı sözleşmeler veya EOA (Externally Owned Accounts) olabilir ve kullanıcıların hareketlerini temsil edebilir, örneğin cezalardan kaçınmak için önceden kendiliğinden tasfiye gerçekleştirmek gibi. İkinci bölümde göreceğimiz gibi, EulerSwap kendisi bir operator olarak, hesapların işlem gerçekleştirmesini koordine etmektedir.
Fluid: Paylaşılan Likidite Katmanı
Fluid, tamamen farklı bir yaklaşım benimsemiştir. Bu, modüler bir hazine değil, paylaşılan bir likidite katmanının (Liquidity Layer) üzerine modüler yapı taşları eklemektedir. Bu temel likidite katmanı, tüm token'ları barındırmakta, borç ve arzı takip etmekte, kullanım oranına dayanarak faiz oranları belirlemekte ve aşağıdaki uygulamalara kullanım oranı sınırları getirerek riski yönetmektedir.
Bunu merkezi bir likidite merkezi olarak düşünebilirsiniz. Her uygulama - ister Fluid Lending, ister Fluid Vault, ister DEX olsun - bu merkeze bağlanır ve likiditesini paylaşır. Bu tasarım, likidite katmanının basit ve güvenli kalmasını sağlarken, uygulamaların kenarda karmaşıklığı işlemesine olanak tanır. Bu yazının sonunda likidite bölümü ve ikinci kısımda göreceğimiz gibi, bu havuzlanmış likidite tasarımı DEX'e likidite sağlarken son derece faydalıdır.
Teorik olarak, herkes likidite katmanının üzerinde bir şeyler inşa edebilir ve IProtocol arayüzünü uygulayarak ve yönetişim onayı alarak likiditesinden ve ağ etkisinden yararlanabilir.
Fluid'in geleneksel kredi pazarı, merkezi likidite katmanına erişim sağlayan iki uygulamadan oluşur: Fluid Lending ve Fluid Vault.
Fluid Lending, gelir elde etme tarafıdır. Lending Vault, varlıkları likidite katmanına sağlar ve mevcut faiz oranını kazanır. Mevduatlar, zamanla değer biriktiren ERC-4626 paylarını basar. Krediyi verenler (Lender), sistemdeki herhangi bir borç talebinden otomatik olarak fayda sağlar, likiditelerini taşımalarına gerek kalmaz. Bu, likiditenin v2'den v3'e taşınması gerektiği Aave gibi modüler olmayan tasarımlarla karşılaştırıldığında farklıdır, böylece yeni sürümdeki borç talebinden yararlanabilirler. Not: Aave v4, Hub-Spokes modeli aracılığıyla Fluid’in modüler yönüne doğru gelişecektir.
Fluid Vault, piyasadaki borç alanlar (borrowing side) için güçlendirme sağlar. WETH/USDC gibi çift tokenli bir pazar şeklinde var olur, her pazarın LTV, tasfiye eşiği ve ceza gibi kendi risk parametreleri vardır. Teminat tokenleri likidite katmanına sağlanır, borçlanma tokenleri ise buradan çekilir. Bu, borç alanların derin havuzlu likidite avantajlarından yararlanmasını sağlarken, protokol hala çift varlık boyutunda daha ince grained risk kontrolü sağlayabilir. Bu, Aave'nin e-mode'u ile karşılaştırılabilir; borç alanlar belirli bir sınırlı varlık setine sağlama yapmaları koşuluyla, "tek tip" bir LTV'den daha yüksek bir LTV'den yararlanmalarına izin verir. Örneğin, stETH sağlarsanız ve ETH borç alırsanız, stETH sağlamak ve USDC borç almak yerine daha yüksek bir LTV'den daha mantıklı bir şekilde yararlanabilirsiniz.
Tasfiye mekanizması
Euler'de, tasfiye hesap bazında gerçekleştirilir. Tasfiye edici borçları geri öder ve kontrol ettiği hazine aracılığıyla teminatı satar. Euler, tasfiye cezasını belirlemek için Hollanda açık artırmasını kullanır; bu da yoğun rekabetin kullanıcı maliyetlerini düşürmesine yol açar. Bu, geleneksel %5–10 tasfiye cezası uygulayan protokollere kıyasla, büyük hesapların Euler'da daha düşük tasfiye maliyetleri ödeyebileceği anlamına gelir.
Fluid'in likidite motoru farklı ilkelere dayanıyor. Tek bir pozisyona yönelik değil, onları ayrık tick'lerde birleştiriyor; bu, Uniswap v3'ün likidite aralığını parçalama ilhamından geliyor. Fluid'de, borç ve teminat oranı tick'lere ayrılıyor. Örneğin, 2 ETH yatırırsanız ve 2,000 USD/ETH fiyatından 3,000 USDC borç alırsanız (kredi değer oranı %75), pozisyonunuz bu orana karşılık gelen tick'e atanacaktır.
ETH fiyatındaki dalgalanmalarla birlikte, fiyat hareketi tasfiye eşiğini aştığında, tasfiye motoru hemen hazine yapılandırma tasfiye eşiğini aşan tüm pozisyonları tasfiye edecektir. Önemli olan, sadece pozisyonu bir sonraki sağlıklı fiyat hareketine birleştirmek için yeterli olan teminatı tasfiye etmesidir. Bu, borç alan kişinin gerçek kaybının çok daha az olacağı anlamına gelir. Örneğin, ceza %1 ise ve pozisyonun yalnızca %10'u tasfiye ediliyorsa, gerçek kayıp yalnızca %0.1 olacaktır.
Tasfiye sonrası durum, tüm tekliflerin ve pozisyonların tasfiye eşiği teklifinin altındaki duruma geri döndüğüdür.
Burada gerçekten havalı olan şey, likidasyon motorunun yalnızca binlerce pozisyonun toplam fiyatlarıyla işlem yapması nedeniyle, tek bir pozisyonun etkilenmemesidir. Bu, pozisyon sayısındaki değişimle birlikte Gas maliyetinin de yalnızca O(1) olduğu anlamına gelir; diğer tüm likidasyon motorları ise ayrı ayrı likide edildiği için Gas maliyeti O(n)'dir. Likidatörlerin maliyet tasarrufu doğrudan likidasyonun kârlılığına dönüşüyor ve bu da Fluid'in likidasyon cezasını %1 olarak güvenle belirleyebilmesinin nedenlerinden biridir.
Bu tür bir birleşimin bir diğer avantajı, Fluid'in küçük pozisyonların kötü borçlar haline gelmesini önlemesidir. Diğer borç verme sistemlerinde, Gas fiyatları yükseldiğinde (bu genellikle tasfiye gerçekleştiğinde ve piyasanın baskı altında olduğu zamandır), bu kötü borçları tasfiye etmek karlı değildir. Fluid'in tasfiye motoru, tasfiyenin yalnızca bir swap olduğu için DEX toplayıcılarına kolayca entegre olma avantajına da sahiptir: teminat varlıklarını satın almak ve borç varlıklarını satmak. Pozisyona dayalı sistemlerde bu mümkün değildir çünkü toplayıcıların birçok bireysel pozisyonu takip etmesi ve bunlarla etkileşime girmesi gerekir. Fluid'de, toplayıcı aracılığıyla düzenli swap gerçekleştiren işlemler, tasfiye cezası nedeniyle daha iyi işlem fiyatları alabilir ve aynı zamanda borç verenleri kötü borçların etkilerinden aktif olarak korur. Bu, DeFi'nin bileşenlerinin nasıl faydalı sinerjiler yarattığını gösteren güzel bir örnektir.
likidite
Likidite ile ilgili bu kısmı eklememin nedeni, DEX tasarımının verimliliği dışında, likiditenin "kredi piyasası DEX" in nasıl performans göstereceğini ve işlem hacmi elde etmede ikinci en önemli faktör olduğuna inanıyor olmamdır. İkinci bölümde göreceğimiz gibi, Fluid'in akıllı borçları ve EulerSwap'ın anlık likiditesi yalnızca yeterli TVL'ye sahip olunduğunda etkili bir şekilde çalışabilir. Bunun nedeni, Fluid'deki akıllı borçlar ve EulerSwap'deki anlık likiditenin temelde, işlemin swap çıkış kısmını temel kredi piyasasından borç alınan fonlar olarak kullanarak çalışmasıdır. Bu, likiditenin sadece swap tutarını karşılamakla kalmayıp, aynı zamanda borç alınan fonların borç alma faiz oranını anında yükseltmeyecek kadar derin olması gerektiği anlamına gelir. Borç alma faiz oranı, daha sonra daha ayrıntılı bir şekilde tartışacağımız gibi, bu iki modelde likidite sağlayıcıların kârlılığının ana itici gücüdür. Bu durumda, TVL, gerçek borç alınabilir miktarın net bir ölçütü olarak net toplam mevduattan toplam borç alınanı çıkardığında eşit olduğu için açık ve doğru bir ölçüdür.
Bunu söylemekle birlikte, orijinal TVL rakamı kendisi çok fazla bilgi veremez. Asıl önemli olan, TVL'nin bileşimidir. Bu nedenle, yalnızca USDT, USDC, ETH ve BTC gibi mavi çip varlıklarını dikkate alacağım. Bu varlıklar, çoğu işlem faaliyetini yönlendirdiği için, bunların mevcudiyeti nihayetinde TVL'nin DEX üzerindeki kullanılabilirliğini belirler.
Bu yazının yazıldığı sırada, Euler'in EVM dağıtımındaki TVL'si yaklaşık 1.5 milyar dolar iken, Fluid'in EVM'de yaklaşık 1.4 milyar doları ve Solana'da 500 milyon doları (burada hesaplanmamıştır) bulunmaktadır.
Euler'in token yapısına bakalım, TVL'nin büyük bir kısmı normal sabit kredi pazarından (USD0++ döngüsüne izin verir ve USD0 borç alır) ve PT token'lerinden gelmektedir. EulerSwap için bu likidite özel bir değer taşımamaktadır. Sadece yüksek kaliteli TVL token'lerine (BTC, ETH, USDC, USDT) odaklanırsak, aslında Euler TVL'sinin yalnızca %13.7'sini oluşturmaktadır, bu da yaklaşık 200 milyon dolara denk gelmektedir.
Bununla birlikte, Fluid'in TVL yapısı, kaliteli tokenlerin (BTC, ETH, USDC, USDT) TVL'nin %22,5'ini oluşturduğunu gösteriyor, bu da yaklaşık 315 milyon dolara tekabül ediyor. Bu anlamda, Fluid şu anda DEX'inde mavi çip likiditesi açısından yapısal bir avantaja sahip. Elbette, TVL dinamik bir değerdir ve bu rakamlar değişebilir.
Son nokta: Euler'in token yapısı tüm piyasalarda ölçülmektedir, ancak EulerSwap'in likidite sağlayıcılarının pozisyonları tüm piyasalarda geçerli değildir, bunu ikinci bölümde göreceğiz. Her EulerSwap örneği yalnızca belirli bir piyasanın likiditesini kullanabilir. Her piyasanın token yapısı verilerini bulamıyorum, ancak aşağıda altı en büyük piyasa gösterilmektedir. Bu parçalanma, EulerSwap'e derinlik likiditesi sağlamak için ideal değildir. Öte yandan, bu kombinasyon hazinesinin tasarımı, herkesin kendi isteğine göre özelleştirilmiş kredi piyasaları oluşturmasına olanak tanır.
Bölüm 1'in özeti
Euler ve Fluid tamamen farklı iki yaklaşımı temsil ediyor. Euler, her türlü biçim ve ölçekte kredi piyasaları oluşturmak için modüler bir araç seti sunarken; Fluid ise ortak bir likidite merkezi etrafında inşa edilir ve bunun üzerine modüler yapı taşları inşa eder.