Mevcut durumda, küresel sınır ötesi ödeme sistemi yüksek derecede "SWIFT+CHIPS" yapısına bağımlıdır ve düşük verimlilik, zayıf düzenleme ve siyasi "silahlandırma" gibi sorunlarla karşı karşıyadır. Bu bağlamda, çok taraflı merkez bankaları tarafından ortaklaşa yürütülen mBridge projesi ile özel sektör öncülüğündeki stabilcoin çözümleri, paralel bir evrim sürecinin iki büyük yenilikçi yolu haline gelmiştir. Birincisi, merkez bankası kredisi ve dağıtık defter teknolojisine dayanarak, sınır ötesi CBDC nokta noktaya gerçek zamanlı hesaplaşma ağı kurmaktadır; ikincisi ise, kamu blok zinciri aracılığıyla yüksek frekanslı, küçük ölçekli ödeme senaryolarının maliyetlerini azaltma ve neredeyse anlık hesaplaşmayı gerçekleştirmektedir. Bu makale, her iki tarafın teknik mimarilerini, yönetim modellerini ve uygulama senaryolarını sistematik olarak incelemekte ve egemenlik uyumu ile piyasa verimliliği arasındaki tamamlayıcı ilişkiyi ortaya koymaktadır. Araştırma, gelecekte sınır ötesi ödeme sisteminin "çift hat paralel" bir yapı sergileyebileceğini ortaya koymaktadır: mBridge resmi hesaplaşma altyapısını güçlendirirken, stabilcoinler kapsayıcı finansman boşluğunu dolduracaktır. İkisi arasındaki iş birliği, küresel ödeme sisteminin daha verimli ve merkeziyetsiz bir yöne evrimini teşvik edecektir.
Anahtar Kelimeler: Sınır Ötesi Ödeme; mBridge; CBDC; Stabil Coin; SWIFT Sistemi
Mevcut küresel sınır ötesi ödeme sisteminin temel desteği, "SWIFT+CHIPS" (Küresel Bankalar Finansal Telekomünikasyon Derneği + New York Teminat Bankaları Arası Ödeme Sistemi) ile oluşturulan iki katmanlı yapıdır. SWIFT, küresel bankalar arası mesaj iletim sistemi olarak, esas olarak bilgi iletim işlevini üstlenirken, fonların tasfiyesi CHIPS aracılığıyla gerçekleştirilir. ABD yerel bankaları, doğrudan New York Federal Rezerv Bankası'nda hesap açarak tasfiye gerçekleştirebilirken, ABD dışındaki bankalar, CHIPS sistemine dolaylı olarak erişmek için ABD'deki temsilci bankaları aracılığıyla işlem yapmak zorundadır. Bu nedenle, bu model çok katmanlı ve çok aşamalı bir temsilci banka modeli oluşturmakta, bu da sınır ötesi ödeme maliyetlerini artırmakta, zaman kaybına yol açmakta ve denetim verimliliğini sınırlamaktadır.
Son yıllarda, Amerika Birleşik Devletleri, diğer ülkelere yaptırım uygulamak için SWIFT ve CHIPS'i sıklıkla kullanarak, sınır ötesi ödeme sisteminin siyasi risklerini giderek daha belirgin hale getirdi ve dünya genelinde alternatif mekanizmaların keşfi giderek daha acil hale geldi. Bu bağlamda, merkez bankası dijital para birimlerini (CBDC) merkezine alan "çok taraflı para köprüsü" (mBridge) ve özel sektör tarafından öne sürülen "blok zinciri istikrarlı para birimi" eş zamanlı olarak gelişen iki yol haline gelmiştir. İlki, Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) tarafından koordine edilen merkez bankalarının CBDC sınır ötesi uzlaşma ağıdır; dağıtılmış defter teknolojisine dayalı genel bir platform oluşturarak, birçok merkez bankasının kendi CBDC'lerini doğrudan ihraç etmesine ve değiştirmesine olanak tanır (Song Shuang, 2024); ikincisi ise, özel sektör tarafından ihraç edilen zincir üzerindeki istikrarlı para birimidir, genellikle fiat para, devlet tahvilleri gibi varlıklarla tam olarak teminatlandırılır ve kamu blok zincirine dayanarak merkeziyetsiz bir sınır ötesi ödeme ağı oluşturur, geleneksel finansal aracılardan teknik yollarla kaçınır (Lu Minfeng ve diğerleri, 2025). Her ikisi de teknik yapı, yönetim mantığı ve uygulanabilir senaryolar açısından belirgin farklılıklara sahip olsalar da, her ikisi de geleneksel sistemin yapısal darboğazlarını çözmeyi amaçlamaktadır.
Bu makale, geleneksel ödeme sisteminin çalışma mekanizması ve darboğazlarını sistematik bir şekilde inceleyerek, mBridge ve stabil coin olmak üzere iki yolun gelişim prensipleri, teknoloji mimarileri ve uygulama eğilimlerini değerlendirmekte, ayrıca bu yolların kurumsal avantajları ve potansiyel risklerini karşılaştırmakta ve ülkemizin sınır ötesi ödeme sistemi inşası için politika önerileri sunmaktadır.
01Küresel Sınır Ötesi Ödeme Sisteminin Yenilikçi Gücü
Günümüzde, küresel çapraz ödeme sistemleri arasında en çok başvurulan "SWIFT+CHIPS" sistemi, yüksek merkezileşme, dolar bazlı ve karmaşık hiyerarşi gibi özelliklere sahiptir ve temel olarak aşağıdaki üç sorunu barındırmaktadır: Birincisi, düşük verimlilik ve yüksek maliyet. Geleneksel aracılık modeli, başlatan banka, ara banka, alıcı banka gibi birçok düğümden geçerek, farklı zaman dilimleri, yasalar ve sistemlerle kombinasyon halinde çalışmakta, bu da ortalama bir çapraz para transferinin 3-5 iş günü sürmesine yol açmaktadır. Ayrıca, her aşamada ücretler talep edilebilir ve döviz değişimi de fiyat farkı kaybıyla birlikte gelerek, toplam işlem maliyetini çok yüksek hale getirmektedir (Xue Xinhong ve diğerleri, 2024), özellikle küçük ödemeler ve gelişmekte olan ülke kullanıcıları için son derece olumsuzdur. İkincisi, denetim bilgileri parçalanmış durumda ve uyum riski artmaktadır. SWIFT'in bilgi akışını iletmesi nedeniyle, fon akışı hesap transferleri yoluyla oluşan kaymalar zinciri ortaya çıkmaktadır.
Denetim otoriteleri, ticaret durumunu ve fon yollarını gerçek zamanlı boyutta kapsamlı bir şekilde takip etmekte zorlanıyor; kara para aklama ve terörün finansmanıyla mücadele uyum denetimleri büyük zorluklarla karşı karşıya. Üçüncü olarak, sistem jeopolitik araçlar olarak kolayca kullanılabilir. SWIFT'in tarafsızlığı sorgulanıyor. Tarihsel olarak, Amerika Birleşik Devletleri, diğer ülkelere mali yaptırımlar uygulamak için SWIFT ve CHIPS sistemleri üzerindeki etkisini defalarca kullanmıştır; örneğin, İran'ın birçok bankasını SWIFT sisteminden çıkararak İran ekonomisine büyük bir darbe vurmuştur; 2022'de Rusya-Ukrayna çatışmasının patlak vermesiyle bazı Rus bankalarının SWIFT ile bağlantısının kesilmesi.
02mBridge: Merkez Bankası Liderliğindeki Dijital Para Köprüsü Yolu
(1) Teknik mimari, mekanizma prensipleri ve gelişim anlamı
mBridge, dünyanın ilk çok taraflı merkez bankası dijital para birimi (CBDC) sınır ötesi ödeme platformu olarak, dağıtık defter teknolojisi (DLT) ile CBDC'nin birleşim inovasyonu sayesinde verimli, düşük maliyetli ve güvenli bir sınır ötesi ödeme yeni paradigması inşa etmektedir. Temel prensibi, dağıtık defter teknolojisi ve CBDC'nin özelliklerini kullanarak merkeziyetsiz bir sınır ötesi ödeme ağı oluşturmaktır. Bu ağda, her ülke ve bölgenin merkez bankaları veya para otoriteleri düğüm şeklinde yer alarak, senkronize, gerçek zamanlı güncellenen bir defteri ortaklaşa korumaktadır. Her bir sınır ötesi ödeme işlemi, blok zincirinde dijital biçimde kaydedilerek, işlemlerin değiştirilemezliği, şeffaflığı ve izlenebilirliği sağlanmaktadır. Özellikle, mBridge platformu, "koridor ağı" tasarımı aracılığıyla her ülke ve bölgenin merkez bankası veya para otoritesinin dijital para sistemi arasında bağlantı kurmaktadır. Sınır ötesi ödeme gerçekleştirildiğinde, ticari bankalar öncelikle kendi ülke veya bölge CBDC'sini platformdaki depo sertifikasına (DR) dönüştürmekte, ardından blok zinciri teknolojisi aracılığıyla nokta nokta transfer ve hesaplama gerçekleştirmektedir. Tüm süreç, geleneksel sınır ötesi ödemelerdeki birçok aracılık aşamasını atlayarak, işlem süresini önemli ölçüde kısaltmakta, işlem maliyetlerini ve zaman gecikmesini azaltmakta, aynı zamanda işlem şeffaflığını ve güvenliğini artırmaktadır.
mBridge projesi, "kaybı önleme, uyum sağlama, etkileşim" olmak üzere üç temel prensibe uymaktadır. Bu prensipler, her bir ülke ve bölgenin para birimi egemenliğinin ihlal edilmemesi şartıyla, gömülü denetim modülleri aracılığıyla farklı ülkelerin ve bölgelerin özel gereksinimlerini karşılamakta ve farklı CBDC sistemleri arasında kesintisiz bir entegrasyon sağlamaktadır. Bu prensipler, mBridge'in istikrarlı çalışması ve geniş kabul görmesi için bir temel oluşturarak, karmaşık uluslararası finansal ortamda önemli bir rol oynamasını sağlamaktadır.
mBridge, RMB'nin uluslararasılaşması açısından önemli bir anlam taşımaktadır. mBridge platformu aracılığıyla, dijital RMB'nin sınır ötesi dolaşımı ve hesaplaşması daha kolay hale gelmekte, uluslararası ödemelerdeki kullanım alanı ve pazar payı genişlemekte, RMB'nin uluslararası durumu ve etkisi artırılmaktadır. "Kuşak ve Yol" inisiyatifi çerçevesinde, Çin, Bangladeş, Mısır gibi gelişmekte olan ülkelere DLT altyapısı sağlamakta, teknik yardım karşılığında bu ülkelerin RMB rezerv oranını artırmalarını teşvik etmektedir. Aynı zamanda, mBridge, diğer ülkeler ve bölgelerin CBDC'leri için işbirliği ve iletişim platformu sunmakta, küresel para sisteminin çeşitlenmesini ve dengeli gelişimini teşvik etmekte, uluslararası para sistemi reformu için bir deneme alanı haline gelmektedir.
(2) Proje Gelişimi ve Uygulama Etkisi
mBridge projesi, dünyanın en büyük CBDC sınır ötesi ödeme deneme projelerinden biri olarak, hem yurt içinde hem de yurt dışında kavramdan uygulamaya geçişte çığır açan ilerlemeler kaydetmiştir. Uluslararası alanda, 2022 yılında mBridge projesi, gerçek ticaret senaryolarına dayanan uluslararası ilk pilot testi tamamlayarak, toplamda 164 sınır ötesi ödeme ve döviz senkronize teslimatı gerçekleştirmiştir. İşlem hacmi, 1.5 milyar RMB'yi aşan bir tutara ulaşmıştır. Suudi Arabistan Merkez Bankası, 2024 yılının Haziran ayında mBridge projesinin tam işbirlikçi ortağı haline gelmiş ve aynı yıl Eylül ayında RMB petrol ödemelerini başlatarak enerji ticareti fiyatlandırma sisteminin dijital para birimi odaklı yeni bir aşamaya girdiğini göstermiştir. Bu projeler, mBridge'in sınır ötesi ödeme verimliliğini artırma ve maliyetleri düşürme potansiyelini doğrulamış ve gerçek uygulamalardaki geçerliliği ile avantajlarını sergilemiştir.
Ülkede, mBridge Zhejiang Wenzhou, Huzhou, Guangdong Foshan, Guangxi gibi yerlerde uygulamaya konuldu ve işletmelere sınır ötesi RMB tahsilat işlemleri için hizmet vermektedir. mBridge platformu aracılığıyla, işletmelerin sınır ötesi işlem süreleri büyük ölçüde kısalmış, daha önce 24 saat içinde ulaşması gereken havale şimdi 1 saat içinde ulaşabilmektedir. Ayrıca SWIFT telekomünikasyon ücreti ve aracılık ücreti gibi masraflardan kaçınılmakta, bu da sınır ötesi ödemelerin verimliliğini artırmakta, işletmelerin işlem maliyetlerini ve döviz riski azaltmaktadır. Sınır ötesi ticaret ve yatırımlar için daha kolay ve verimli bir ödeme hizmeti sunarak, RMB'nin uluslararasılaşması için önemli bir sahne aracı haline gelmiştir.
(Üç) Düzenleyici Zorluklar ve Çözümler
mBridge, yenilikçi bir sınır ötesi ödeme altyapısı olarak, dünya genelinde daha fazla uygulama ve tanıtım ile aşağıdaki zorluklarla karşı karşıyadır: Birincisi, mBridge'in merkezi, farklı teknoloji mimarileri temelinde farklı ülkeler ve bölgeler arasında CBDC sistemlerini bağlamaktadır; bu heterojen sistemlerin sorunsuz, güvenli ve verimli bir şekilde etkileşimde bulunmasını sağlamak büyük zorluklar içermektedir. Herhangi bir tarafın teknik arızası veya yükseltmesi, ağın genel kararlılığını etkileyebilir. İkincisi, mBridge, birden fazla ülke ve bölge merkez bankası, para otoritesi ve düzenleyici kurumları ile ilgilidir; bu durum, karar alma mekanizmaları, kabul standartları, maliyet paylaşımı gibi konularda etkili, adil ve geniş kabul gören bir yönetişim çerçevesi oluşturmayı zorlaştırmaktadır. Ülkelerin ve bölgelerin merkez bankaları veya para otoriteleri, CBDC tasarımı, veri gizliliği, kara para aklama ve terörizmin finansmanı ile mücadele, sermaye akışı yönetimi gibi konularda önemli farklılıklar göstermektedir; bu birçok yönü uyumlu hale getirmek, büyük miktarda insan gücü, maddi kaynak ve zaman maliyeti gerektirmektedir. Üçüncüsü, mBridge neredeyse gerçek zamanlı sınır ötesi uzlaşma sağlamaktadır; bu, sermaye akışını hızlandırabilir ve döviz kurları ile finansal piyasalardaki dalgalanmalara amplifikasyon etkisi yaratabilir. Baskı dönemlerinde, hızlı sermaye kaçışı finansal istikrarsızlığı artırabilir ve geleneksel finansal sistemle bağlantıdaki sürtüşmeler yeni sistemik risk noktaları yaratabilir.
mBridge'in sağlam bir şekilde gelişimi, sistematik çözümler ve uluslararası işbirliği yönetimi gerektiriyor. Bir yandan, mBridge diğer uluslararası ödeme sistemleri ve standartlarıyla entegrasyonu güçlendirmeye devam edecek, birlikte çalışabilirliği ve uyumluluğu artıracaktır. Örneğin, mBridge, SWIFT sistemi, CIPS sistemi gibi geleneksel ödeme ağlarıyla bağlantı kurarak "geleneksel + dijital para" ikili altyapısını inşa edebilir, tamamlayıcı etkiler oluşturabilir ve küresel sınır ötesi ödeme sisteminin optimizasyonu ve yükseltilmesini birlikte teşvik edebilir. Diğer yandan, mBridge, ülkelerin ve bölgelerin merkez bankaları veya para otoritelerinin CBDC'nin düzenleyici çerçevesini daha da geliştirmelerini teşvik edecek, uluslararası işbirliği ve koordinasyonu güçlendirecek ve daha birleştirilmiş, şeffaf, verimli bir sınır ötesi ödeme düzenleme sistemi oluşturacaktır. Bu, finansal risklerin önlenmesine yardımcı olacak, finansal istikrarı koruyacak ve mBridge'in sağlıklı gelişimi için sağlam bir düzenleyici güvence sağlayacaktır.
03Stablecoin: Pazar Verimliliği ile İlgili Teknik Alternatifler
(1) Tanım, Çalışma Mekanizması ve Rekabet Avantajı
Stablecoin, yenilikçi bir para sistemi tasarımıdır; hem geleneksel fiat para birimlerinden hem de son derece volatil kripto para birimlerinden temel bir farkı vardır. Aksine, para özellikleri açısından geleneksel fiat para birimlerinin değer istikrarı ile kripto para birimlerinin teknolojik avantajlarını bir arada bulunduran çift yönlü bir nitelik taşır. Stabilcoin'in temel mekanizması şöyle özetlenebilir: Özel sektör tarafından ihraç edilir, %100 gerçek varlık rezervi ile desteklenir; bu varlıklar tek bir yerel veya yabancı fiat para birimi olabileceği gibi, devlet tahvilleri, değerli metaller hatta diğer kripto para birimlerinden oluşan çeşitlendirilmiş bir finansal varlık portföyü de olabilir. Teknik açıdan, DLT'ye dayanarak ihraç ve dolaşım sistemi oluşturulur ve işlemlerin şeffaflığını, değiştirilemezliğini ve merkeziyetsizliğini sağlanır. Hong Kong bölgesindeki stablecoin düzenleme çerçevesi örnek olarak alındığında, bu sistem tasarımı tipiktir. İhraççı, özel bir varlık olarak, stablecoin’in ihraç edilmesini desteklemek için yeterli yüksek likiditeye sahip gerçek varlıkları rezerv olarak tutmalıdır; bu varlıklar arasında Hong Kong Doları mevduatları, döviz rezervleri veya AAA dereceli tahviller yer alır ve üçüncü taraf denetim kuruluşlarının düzenli olarak rezerv yeterliliğini doğrulamasına tabi tutulur.
Bu tasarım, her bir stabil coin'in gerçek varlık rezervleri ile desteklenmesini sağlar, bu sayede stabil coin sahipleri, rezerv varlıklarını herhangi bir zamanda geri alabilirler ve böylece para arzının kötüye kullanılma riskini etkili bir şekilde önler. Rezerv varlıklar yasal para birimi olduğunda, stabil coin esasen yasal para biriminin dijital bir uzantısı haline gelir ve kredi derecelendirmesi, egemen para birimine yakınlaşır. Ayrıca, dağıtık defterin özellikleri nedeniyle, stabil coin işlemleri sınırlı anonimlik taşır; yani, sıradan kullanıcıların işlem bilgileri şifreli olarak korunurken, düzenleyici kurumlar yasal yetki ile belirli işlem izleme verilerine ulaşabilir. Bu, piyasa katılımcılarının gizliliğini korurken, yargı ve düzenleyici kurumlara gerekli denetim araçlarını sağlar. Ayrıca, dağıtık defterin nokta-tan-nokta işlem özellikleri, stabil coin'lerin doğal olarak uluslararası ödemelerde avantaj sağlamasını sağlar; geleneksel sınır kısıtlamalarını aşabilir ve uluslararası ödeme sistemine düşük sürtünmeli çözümler sunar.
(II) Gelişim Süreci ve Risk Olayları
Stabilcoinlerin doğuşu, kripto varlık fiyat dalgalanmaları ile para işlevinin yapısal çelişkisini çözmeyi amaçlamakta ve geleneksel finans ile kripto finans arasında bir köprü kurmaktadır. İlk stabilcoin olarak, Tether şirketi 2014 yılında piyasaya sürdüğü USDT ile dolar varlık rezerv mekanizması kullanarak dolar ile 1:1 sabitlenme sağlamış ve blok zincirinde işlem görmüştür. Kripto para birimlerinin gelişimiyle birlikte...
Pazar gelişimi itibarıyla, 30 Haziran 2025 itibarıyla USDT'nin piyasa değeri 157.740.000.000 USD'ye ulaşacak ve bu da küresel stabilcoin pazarının yaklaşık %62'sini oluşturacak ve en önemli kripto para ticaret aracı haline gelecektir. Uygulama senaryoları da kripto ticaretinden geleneksel finans alanına genişleyerek, giderek daha fazla finans kurumu ve işletme tarafından sınır ötesi ödeme aracı olarak kabul edilmektedir. Rezerv varlık yapısı da tek bir dolardan, kripto varlıklar, altın, şirket tahvilleri gibi çeşitlendirilmiş bir yapıya evrilmiştir; bu hem risk alma kapasitesini artırmış hem de piyasanın fiat para birimlerinin değer kaybına ilişkin endişelerini yansıtmaktadır.
Doğal bir sınır ötesi ödeme aracı olarak, stabilcoinler merkeziyetsizlik özellikleri sayesinde geleneksel ödeme sistemlerinin bölgesel kısıtlamalarını aşarak, daha düşük maliyetle ve daha yüksek verimlilikle sınır ötesi akışı gerçekleştirmektedir; özellikle finansal altyapının zayıf olduğu bölgelerdeki bireylere kolay bir ödeme ve tasarruf çözümü sunmaktadır. Ancak Dünya Bankası verilerine göre, stabilcoinlerin %23'ü uluslararası ödemeler istatistiklerine dahil edilmemiştir ve bu durum, ülkelerin ve bölgelerin para egemenliği ile sermaye kontrolü üzerinde bir meydan okuma oluşturmaktadır. Aynı zamanda, rezerv varlıkların çeşitlendirilmesi istikrarı artırsa da yeni riskler getirmektedir — 2022 yılında TerraUSD'nin algoritma başarısızlığı nedeniyle 40 milyar dolarlık piyasa değeri çökmüş ve yeterli varlık desteği olmayan stabilcoinlerin sistemsel kırılganlığını ortaya çıkarmıştır.
(Üç) Düzenleyici Zorluklar ve Çözümler
Stablecoinler, blockchain teknolojisindeki ilerlemeler ve dijital para birimlerine olan pazar talebinin artışı sayesinde büyük bir gelişim potansiyeli sergileyen yeni bir finansal araçtır. Merkeziyetsiz ve verimli özellikleri, onları küresel finans sistemi, özellikle de sınır ötesi ödemeler alanında geleneksel ödeme sistemlerine güçlü bir rakip haline getirme umudunu taşımaktadır. Ancak bu potansiyeli gerçeğe dönüştürmek ve uzun vadeli sağlıklı gelişimini sağlamak için stablecoinler, üç ana temel zorluğu aşmak zorundadır: birincisi, değer istikrarı ve varlık güvenliği sorunları, rezerv varlık yönetim standartlarının birliğinden yoksun olması, teknik açıklar ve siber saldırı riskleri; ikincisi, sınır ötesi dolaşımın getirdiği düzenleyici karmaşıklıklar, uluslararası düzenleyici koordinasyon zorlukları ve potansiyel yasadışı faaliyet riskleri; üçüncüsü, geleneksel finans sistemi üzerindeki potansiyel etkiler, bankaların kredi verme yeteneğinin zayıflaması ve piyasa dalgalanmalarının geleneksel finans alanına yansıması gibi.
Yukarıda belirtilen zorluklarla yüzleşirken, yenilik ile güvenlik, verimlilik ile istikrar arasında bir denge aramak gerekmektedir. Öncelikle, düzenleyici kurumlar, ihraççıların niteliklerinin titiz bir şekilde incelendiği, rezerv varlıklarının düzenli bağımsız denetim ve şeffaf açıklamalar gibi önlemlerle güçlendirildiği kapsamlı bir stabilcoin düzenleme sistemi oluşturmalıdır. İkincisi, stabilcoinlerin uluslararası niteliği göz önüne alındığında, uluslararası düzenleyici iş birliğini artırmak şarttır; uluslararası kuruluşlarla birlikte ortak standartlar geliştirmek, sınır ötesi bilgi paylaşımı ve ortak risk önleme mekanizmaları kurmak gereklidir. Son olarak, politika yapımı yenilik teşvikleri ile risk kontrolünü dengelemelidir; örneğin, düzenleyici kum havuzları aracılığıyla teknoloji geliştirmeyi desteklerken, aynı zamanda tüketici korumasını ve risk eğitimini güçlendirmelidir. Bu kapsamlı yol haritası sayesinde, stabilcoinler mevcut engelleri aşabilir ve küresel finans sisteminde sağlam bir şekilde gelişim gösterebilir.
04Para Köprüsü ve Stabil Coin'lerin Rekabetçi Yapısı
mBridge ve stablecoinler, "egemenlik yolu" ve "pazar yolu"nun ikili evrimini temsil ederek, sınır ötesi ödeme alanında belirgin bir "rekabet ve işbirliği yapısı" oluşturmuştur.
Bir yandan, teknolojik ve kurumsal mantık arasındaki farklılıklar (bkz. Tablo 1) rekabet temelini oluşturuyor. Stabil coinler, kamu blok zinciri, akıllı sözleşmeler ve açık finans ekosistemine dayanarak, düşük erişim eşiklerine ve yüksek programlanabilirlik özelliklerine sahip olup, yüksek frekanslı, parçalı perakende ödeme senaryoları için daha uygundur; örneğin, sınır ötesi para transferleri ve e-ticaret ödemeleri. Ancak, merkeziyetsiz özellikleri para egemenliğini ve düzenleyici şeffaflığı zayıflatabilir. Buna karşılık, mBridge, merkez bankası dijital para birimi (CBDC) çerçevesine dayanarak, düzenleyici uyumluluk ve finansal istikrarı vurgulamakta, mevcut aşamada büyük ölçekli, toptan sınır ötesi likidite işlemlerinde kullanılmakta olup, sistemik riski azalttığı halde esnekliği daha düşüktür. Bu senaryo farklılığı, her iki tarafın, özellikle sınırlı kaynaklara sahip gelişen pazarlarda, erişim maliyetleri, egemenlik kontrolü ve likidite verimliliği dengesi açısından "birinin zayıflaması diğerinin güçlenmesi" şeklinde potansiyel bir ikame etkisi yarattığı birçok ödeme seviyesinde var.
Diğer yandan, ekosistem tamamlama ve işlevsel farklılaşma iş birliği alanı yaratıyor. İkisi de işlevsel konumlandırma açısından doğal olarak tamamlayıcıdır; istikrarlı paralar, bireysel havale ve küçük ödemeler gibi perakende tarafındaki yüksek frekanslı taleplere odaklanırken; mBridge, merkez bankaları arası rezerv transferi ve uluslararası şirket ödemeleri gibi toptan tarafındaki büyük hesaplamalara hizmet etmektedir. Bu senaryo katmanlaşması, her iki tarafın farklı ödeme seviyelerinde iş birliği içinde gelişmesini sağlamakta, tamamen birbirinin yerini almasını önlemektedir. İstikrarlı paraların kademeli olarak uyumlu hale gelmesi ve mBridge uygulama alanlarının genişlemesiyle, tarafların likidite desteği, teknik birlikte çalışabilirlik gibi konulardaki iş birliği potansiyeli daha da belirginleşebilir ve daha verimli bir sınır ötesi ödeme sisteminin şekillenmesine ortak katkı sağlayabilir.
05Ülkemizin sınır ötesi ödeme sistemi inşası için politika önerileri
Birincisi, dijital yuanın sınır ötesi uygulama ana kanallarının derinleştirilmesidir. Dijital yuanın mBridge platformundaki uygulamalarının öncelikli olarak geliştirilmesi, özellikle RCEP bölgesindeki "Bir Kuşak, Bir Yol" ülkeleri ve bölgelerindeki ticaret hesaplaşma işlevinin güçlendirilmesi gerekmektedir. Destekleyici politikaların iyileştirilmesi yoluyla, daha fazla uluslararası finans kuruluşunun mBridge sistemine katılımını teşvik etmek ve dijital yuanın merkezinde olduğu bir sınır ötesi ödeme ağı oluşturmak gerekmektedir. Aynı zamanda, ikili yerel para birimi değişim mekanizmalarıyla birlikte, yuanın uluslararası ödeme sistemindeki kullanım oranının artırılması sağlanmalıdır.
İkincisi, Hong Kong bölgesindeki stabilcoin gelişimini düzenli bir şekilde ilerletmek. Hong Kong'un uluslararası finans merkezi konumu ve "Stabilcoin Yönetmeliği" çerçevesine dayanarak, risklerin kontrol altında tutulması şartıyla, lisanslı finansal kuruluşların stabilcoin ihraç etmelerini pilot uygulama olarak desteklemek; öncelikle sınır ötesi e-ticaret, işçi havaleleri gibi küçük ve sık yapılan ödeme senaryolarında kullanılmasını sağlamak. Aynı zamanda, ana karada düzenleyici işbirliğini güçlendirerek, fon akışının döviz yönetmeliklerine uygun olmasını sağlamak ve kara para aklama, sınır ötesi veri akışı gibi yan düzenleyici mekanizmaları geliştirmek.
Üçüncüsü, sınır ötesi ödeme sisteminin uyumlu gelişimini istikrarlı bir şekilde ilerletmek. Dijital yuan sınır ötesi ödeme sistemi (mBridge) temel altyapı olarak kullanılarak, çeşitli ödeme yöntemlerinin gelişimi koordine edilmeli ve katmanlı, sınıflandırılmış bir sınır ötesi ödeme ekosistemi oluşturulmalıdır. Ticari bankaların, merkez bankasının rehberliğinde, yasal ve uyumlu bir şekilde dijital yuan sınır ötesi ödeme inovasyonu gerçekleştirmesine destek verilmeli ve farklı ölçeklerdeki işlemler için farklılaşmış hizmet çözümleri sağlanmalıdır. Sınır ötesi ödeme denetimi koordinasyonu güçlendirilmeli, risk izleme ve uyum yönetimi çerçevesi iyileştirilmeli ve ödeme sisteminin güvenli ve verimli bir şekilde çalışması sağlanmalıdır.
View Original
This page may contain third-party content, which is provided for information purposes only (not representations/warranties) and should not be considered as an endorsement of its views by Gate, nor as financial or professional advice. See Disclaimer for details.
Sınır ötesi ödeme sisteminin çift yönlü evrimi: Para köprüsü ve stablecoin arasındaki rekabet ve iş birliği durumu
Yazarlar: Ren Yiying, Wang Jian, Zhu Yifan, Zhang Xuzheng, Kaynak: "Uluslararası Finans"
Özet
Mevcut durumda, küresel sınır ötesi ödeme sistemi yüksek derecede "SWIFT+CHIPS" yapısına bağımlıdır ve düşük verimlilik, zayıf düzenleme ve siyasi "silahlandırma" gibi sorunlarla karşı karşıyadır. Bu bağlamda, çok taraflı merkez bankaları tarafından ortaklaşa yürütülen mBridge projesi ile özel sektör öncülüğündeki stabilcoin çözümleri, paralel bir evrim sürecinin iki büyük yenilikçi yolu haline gelmiştir. Birincisi, merkez bankası kredisi ve dağıtık defter teknolojisine dayanarak, sınır ötesi CBDC nokta noktaya gerçek zamanlı hesaplaşma ağı kurmaktadır; ikincisi ise, kamu blok zinciri aracılığıyla yüksek frekanslı, küçük ölçekli ödeme senaryolarının maliyetlerini azaltma ve neredeyse anlık hesaplaşmayı gerçekleştirmektedir. Bu makale, her iki tarafın teknik mimarilerini, yönetim modellerini ve uygulama senaryolarını sistematik olarak incelemekte ve egemenlik uyumu ile piyasa verimliliği arasındaki tamamlayıcı ilişkiyi ortaya koymaktadır. Araştırma, gelecekte sınır ötesi ödeme sisteminin "çift hat paralel" bir yapı sergileyebileceğini ortaya koymaktadır: mBridge resmi hesaplaşma altyapısını güçlendirirken, stabilcoinler kapsayıcı finansman boşluğunu dolduracaktır. İkisi arasındaki iş birliği, küresel ödeme sisteminin daha verimli ve merkeziyetsiz bir yöne evrimini teşvik edecektir.
Anahtar Kelimeler: Sınır Ötesi Ödeme; mBridge; CBDC; Stabil Coin; SWIFT Sistemi
Mevcut küresel sınır ötesi ödeme sisteminin temel desteği, "SWIFT+CHIPS" (Küresel Bankalar Finansal Telekomünikasyon Derneği + New York Teminat Bankaları Arası Ödeme Sistemi) ile oluşturulan iki katmanlı yapıdır. SWIFT, küresel bankalar arası mesaj iletim sistemi olarak, esas olarak bilgi iletim işlevini üstlenirken, fonların tasfiyesi CHIPS aracılığıyla gerçekleştirilir. ABD yerel bankaları, doğrudan New York Federal Rezerv Bankası'nda hesap açarak tasfiye gerçekleştirebilirken, ABD dışındaki bankalar, CHIPS sistemine dolaylı olarak erişmek için ABD'deki temsilci bankaları aracılığıyla işlem yapmak zorundadır. Bu nedenle, bu model çok katmanlı ve çok aşamalı bir temsilci banka modeli oluşturmakta, bu da sınır ötesi ödeme maliyetlerini artırmakta, zaman kaybına yol açmakta ve denetim verimliliğini sınırlamaktadır.
Son yıllarda, Amerika Birleşik Devletleri, diğer ülkelere yaptırım uygulamak için SWIFT ve CHIPS'i sıklıkla kullanarak, sınır ötesi ödeme sisteminin siyasi risklerini giderek daha belirgin hale getirdi ve dünya genelinde alternatif mekanizmaların keşfi giderek daha acil hale geldi. Bu bağlamda, merkez bankası dijital para birimlerini (CBDC) merkezine alan "çok taraflı para köprüsü" (mBridge) ve özel sektör tarafından öne sürülen "blok zinciri istikrarlı para birimi" eş zamanlı olarak gelişen iki yol haline gelmiştir. İlki, Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) tarafından koordine edilen merkez bankalarının CBDC sınır ötesi uzlaşma ağıdır; dağıtılmış defter teknolojisine dayalı genel bir platform oluşturarak, birçok merkez bankasının kendi CBDC'lerini doğrudan ihraç etmesine ve değiştirmesine olanak tanır (Song Shuang, 2024); ikincisi ise, özel sektör tarafından ihraç edilen zincir üzerindeki istikrarlı para birimidir, genellikle fiat para, devlet tahvilleri gibi varlıklarla tam olarak teminatlandırılır ve kamu blok zincirine dayanarak merkeziyetsiz bir sınır ötesi ödeme ağı oluşturur, geleneksel finansal aracılardan teknik yollarla kaçınır (Lu Minfeng ve diğerleri, 2025). Her ikisi de teknik yapı, yönetim mantığı ve uygulanabilir senaryolar açısından belirgin farklılıklara sahip olsalar da, her ikisi de geleneksel sistemin yapısal darboğazlarını çözmeyi amaçlamaktadır.
Bu makale, geleneksel ödeme sisteminin çalışma mekanizması ve darboğazlarını sistematik bir şekilde inceleyerek, mBridge ve stabil coin olmak üzere iki yolun gelişim prensipleri, teknoloji mimarileri ve uygulama eğilimlerini değerlendirmekte, ayrıca bu yolların kurumsal avantajları ve potansiyel risklerini karşılaştırmakta ve ülkemizin sınır ötesi ödeme sistemi inşası için politika önerileri sunmaktadır.
01 Küresel Sınır Ötesi Ödeme Sisteminin Yenilikçi Gücü
Günümüzde, küresel çapraz ödeme sistemleri arasında en çok başvurulan "SWIFT+CHIPS" sistemi, yüksek merkezileşme, dolar bazlı ve karmaşık hiyerarşi gibi özelliklere sahiptir ve temel olarak aşağıdaki üç sorunu barındırmaktadır: Birincisi, düşük verimlilik ve yüksek maliyet. Geleneksel aracılık modeli, başlatan banka, ara banka, alıcı banka gibi birçok düğümden geçerek, farklı zaman dilimleri, yasalar ve sistemlerle kombinasyon halinde çalışmakta, bu da ortalama bir çapraz para transferinin 3-5 iş günü sürmesine yol açmaktadır. Ayrıca, her aşamada ücretler talep edilebilir ve döviz değişimi de fiyat farkı kaybıyla birlikte gelerek, toplam işlem maliyetini çok yüksek hale getirmektedir (Xue Xinhong ve diğerleri, 2024), özellikle küçük ödemeler ve gelişmekte olan ülke kullanıcıları için son derece olumsuzdur. İkincisi, denetim bilgileri parçalanmış durumda ve uyum riski artmaktadır. SWIFT'in bilgi akışını iletmesi nedeniyle, fon akışı hesap transferleri yoluyla oluşan kaymalar zinciri ortaya çıkmaktadır.
Denetim otoriteleri, ticaret durumunu ve fon yollarını gerçek zamanlı boyutta kapsamlı bir şekilde takip etmekte zorlanıyor; kara para aklama ve terörün finansmanıyla mücadele uyum denetimleri büyük zorluklarla karşı karşıya. Üçüncü olarak, sistem jeopolitik araçlar olarak kolayca kullanılabilir. SWIFT'in tarafsızlığı sorgulanıyor. Tarihsel olarak, Amerika Birleşik Devletleri, diğer ülkelere mali yaptırımlar uygulamak için SWIFT ve CHIPS sistemleri üzerindeki etkisini defalarca kullanmıştır; örneğin, İran'ın birçok bankasını SWIFT sisteminden çıkararak İran ekonomisine büyük bir darbe vurmuştur; 2022'de Rusya-Ukrayna çatışmasının patlak vermesiyle bazı Rus bankalarının SWIFT ile bağlantısının kesilmesi.
02 mBridge: Merkez Bankası Liderliğindeki Dijital Para Köprüsü Yolu
(1) Teknik mimari, mekanizma prensipleri ve gelişim anlamı
mBridge, dünyanın ilk çok taraflı merkez bankası dijital para birimi (CBDC) sınır ötesi ödeme platformu olarak, dağıtık defter teknolojisi (DLT) ile CBDC'nin birleşim inovasyonu sayesinde verimli, düşük maliyetli ve güvenli bir sınır ötesi ödeme yeni paradigması inşa etmektedir. Temel prensibi, dağıtık defter teknolojisi ve CBDC'nin özelliklerini kullanarak merkeziyetsiz bir sınır ötesi ödeme ağı oluşturmaktır. Bu ağda, her ülke ve bölgenin merkez bankaları veya para otoriteleri düğüm şeklinde yer alarak, senkronize, gerçek zamanlı güncellenen bir defteri ortaklaşa korumaktadır. Her bir sınır ötesi ödeme işlemi, blok zincirinde dijital biçimde kaydedilerek, işlemlerin değiştirilemezliği, şeffaflığı ve izlenebilirliği sağlanmaktadır. Özellikle, mBridge platformu, "koridor ağı" tasarımı aracılığıyla her ülke ve bölgenin merkez bankası veya para otoritesinin dijital para sistemi arasında bağlantı kurmaktadır. Sınır ötesi ödeme gerçekleştirildiğinde, ticari bankalar öncelikle kendi ülke veya bölge CBDC'sini platformdaki depo sertifikasına (DR) dönüştürmekte, ardından blok zinciri teknolojisi aracılığıyla nokta nokta transfer ve hesaplama gerçekleştirmektedir. Tüm süreç, geleneksel sınır ötesi ödemelerdeki birçok aracılık aşamasını atlayarak, işlem süresini önemli ölçüde kısaltmakta, işlem maliyetlerini ve zaman gecikmesini azaltmakta, aynı zamanda işlem şeffaflığını ve güvenliğini artırmaktadır.
mBridge projesi, "kaybı önleme, uyum sağlama, etkileşim" olmak üzere üç temel prensibe uymaktadır. Bu prensipler, her bir ülke ve bölgenin para birimi egemenliğinin ihlal edilmemesi şartıyla, gömülü denetim modülleri aracılığıyla farklı ülkelerin ve bölgelerin özel gereksinimlerini karşılamakta ve farklı CBDC sistemleri arasında kesintisiz bir entegrasyon sağlamaktadır. Bu prensipler, mBridge'in istikrarlı çalışması ve geniş kabul görmesi için bir temel oluşturarak, karmaşık uluslararası finansal ortamda önemli bir rol oynamasını sağlamaktadır.
mBridge, RMB'nin uluslararasılaşması açısından önemli bir anlam taşımaktadır. mBridge platformu aracılığıyla, dijital RMB'nin sınır ötesi dolaşımı ve hesaplaşması daha kolay hale gelmekte, uluslararası ödemelerdeki kullanım alanı ve pazar payı genişlemekte, RMB'nin uluslararası durumu ve etkisi artırılmaktadır. "Kuşak ve Yol" inisiyatifi çerçevesinde, Çin, Bangladeş, Mısır gibi gelişmekte olan ülkelere DLT altyapısı sağlamakta, teknik yardım karşılığında bu ülkelerin RMB rezerv oranını artırmalarını teşvik etmektedir. Aynı zamanda, mBridge, diğer ülkeler ve bölgelerin CBDC'leri için işbirliği ve iletişim platformu sunmakta, küresel para sisteminin çeşitlenmesini ve dengeli gelişimini teşvik etmekte, uluslararası para sistemi reformu için bir deneme alanı haline gelmektedir.
(2) Proje Gelişimi ve Uygulama Etkisi
mBridge projesi, dünyanın en büyük CBDC sınır ötesi ödeme deneme projelerinden biri olarak, hem yurt içinde hem de yurt dışında kavramdan uygulamaya geçişte çığır açan ilerlemeler kaydetmiştir. Uluslararası alanda, 2022 yılında mBridge projesi, gerçek ticaret senaryolarına dayanan uluslararası ilk pilot testi tamamlayarak, toplamda 164 sınır ötesi ödeme ve döviz senkronize teslimatı gerçekleştirmiştir. İşlem hacmi, 1.5 milyar RMB'yi aşan bir tutara ulaşmıştır. Suudi Arabistan Merkez Bankası, 2024 yılının Haziran ayında mBridge projesinin tam işbirlikçi ortağı haline gelmiş ve aynı yıl Eylül ayında RMB petrol ödemelerini başlatarak enerji ticareti fiyatlandırma sisteminin dijital para birimi odaklı yeni bir aşamaya girdiğini göstermiştir. Bu projeler, mBridge'in sınır ötesi ödeme verimliliğini artırma ve maliyetleri düşürme potansiyelini doğrulamış ve gerçek uygulamalardaki geçerliliği ile avantajlarını sergilemiştir.
Ülkede, mBridge Zhejiang Wenzhou, Huzhou, Guangdong Foshan, Guangxi gibi yerlerde uygulamaya konuldu ve işletmelere sınır ötesi RMB tahsilat işlemleri için hizmet vermektedir. mBridge platformu aracılığıyla, işletmelerin sınır ötesi işlem süreleri büyük ölçüde kısalmış, daha önce 24 saat içinde ulaşması gereken havale şimdi 1 saat içinde ulaşabilmektedir. Ayrıca SWIFT telekomünikasyon ücreti ve aracılık ücreti gibi masraflardan kaçınılmakta, bu da sınır ötesi ödemelerin verimliliğini artırmakta, işletmelerin işlem maliyetlerini ve döviz riski azaltmaktadır. Sınır ötesi ticaret ve yatırımlar için daha kolay ve verimli bir ödeme hizmeti sunarak, RMB'nin uluslararasılaşması için önemli bir sahne aracı haline gelmiştir.
(Üç) Düzenleyici Zorluklar ve Çözümler
mBridge, yenilikçi bir sınır ötesi ödeme altyapısı olarak, dünya genelinde daha fazla uygulama ve tanıtım ile aşağıdaki zorluklarla karşı karşıyadır: Birincisi, mBridge'in merkezi, farklı teknoloji mimarileri temelinde farklı ülkeler ve bölgeler arasında CBDC sistemlerini bağlamaktadır; bu heterojen sistemlerin sorunsuz, güvenli ve verimli bir şekilde etkileşimde bulunmasını sağlamak büyük zorluklar içermektedir. Herhangi bir tarafın teknik arızası veya yükseltmesi, ağın genel kararlılığını etkileyebilir. İkincisi, mBridge, birden fazla ülke ve bölge merkez bankası, para otoritesi ve düzenleyici kurumları ile ilgilidir; bu durum, karar alma mekanizmaları, kabul standartları, maliyet paylaşımı gibi konularda etkili, adil ve geniş kabul gören bir yönetişim çerçevesi oluşturmayı zorlaştırmaktadır. Ülkelerin ve bölgelerin merkez bankaları veya para otoriteleri, CBDC tasarımı, veri gizliliği, kara para aklama ve terörizmin finansmanı ile mücadele, sermaye akışı yönetimi gibi konularda önemli farklılıklar göstermektedir; bu birçok yönü uyumlu hale getirmek, büyük miktarda insan gücü, maddi kaynak ve zaman maliyeti gerektirmektedir. Üçüncüsü, mBridge neredeyse gerçek zamanlı sınır ötesi uzlaşma sağlamaktadır; bu, sermaye akışını hızlandırabilir ve döviz kurları ile finansal piyasalardaki dalgalanmalara amplifikasyon etkisi yaratabilir. Baskı dönemlerinde, hızlı sermaye kaçışı finansal istikrarsızlığı artırabilir ve geleneksel finansal sistemle bağlantıdaki sürtüşmeler yeni sistemik risk noktaları yaratabilir.
mBridge'in sağlam bir şekilde gelişimi, sistematik çözümler ve uluslararası işbirliği yönetimi gerektiriyor. Bir yandan, mBridge diğer uluslararası ödeme sistemleri ve standartlarıyla entegrasyonu güçlendirmeye devam edecek, birlikte çalışabilirliği ve uyumluluğu artıracaktır. Örneğin, mBridge, SWIFT sistemi, CIPS sistemi gibi geleneksel ödeme ağlarıyla bağlantı kurarak "geleneksel + dijital para" ikili altyapısını inşa edebilir, tamamlayıcı etkiler oluşturabilir ve küresel sınır ötesi ödeme sisteminin optimizasyonu ve yükseltilmesini birlikte teşvik edebilir. Diğer yandan, mBridge, ülkelerin ve bölgelerin merkez bankaları veya para otoritelerinin CBDC'nin düzenleyici çerçevesini daha da geliştirmelerini teşvik edecek, uluslararası işbirliği ve koordinasyonu güçlendirecek ve daha birleştirilmiş, şeffaf, verimli bir sınır ötesi ödeme düzenleme sistemi oluşturacaktır. Bu, finansal risklerin önlenmesine yardımcı olacak, finansal istikrarı koruyacak ve mBridge'in sağlıklı gelişimi için sağlam bir düzenleyici güvence sağlayacaktır.
03 Stablecoin: Pazar Verimliliği ile İlgili Teknik Alternatifler
(1) Tanım, Çalışma Mekanizması ve Rekabet Avantajı
Stablecoin, yenilikçi bir para sistemi tasarımıdır; hem geleneksel fiat para birimlerinden hem de son derece volatil kripto para birimlerinden temel bir farkı vardır. Aksine, para özellikleri açısından geleneksel fiat para birimlerinin değer istikrarı ile kripto para birimlerinin teknolojik avantajlarını bir arada bulunduran çift yönlü bir nitelik taşır. Stabilcoin'in temel mekanizması şöyle özetlenebilir: Özel sektör tarafından ihraç edilir, %100 gerçek varlık rezervi ile desteklenir; bu varlıklar tek bir yerel veya yabancı fiat para birimi olabileceği gibi, devlet tahvilleri, değerli metaller hatta diğer kripto para birimlerinden oluşan çeşitlendirilmiş bir finansal varlık portföyü de olabilir. Teknik açıdan, DLT'ye dayanarak ihraç ve dolaşım sistemi oluşturulur ve işlemlerin şeffaflığını, değiştirilemezliğini ve merkeziyetsizliğini sağlanır. Hong Kong bölgesindeki stablecoin düzenleme çerçevesi örnek olarak alındığında, bu sistem tasarımı tipiktir. İhraççı, özel bir varlık olarak, stablecoin’in ihraç edilmesini desteklemek için yeterli yüksek likiditeye sahip gerçek varlıkları rezerv olarak tutmalıdır; bu varlıklar arasında Hong Kong Doları mevduatları, döviz rezervleri veya AAA dereceli tahviller yer alır ve üçüncü taraf denetim kuruluşlarının düzenli olarak rezerv yeterliliğini doğrulamasına tabi tutulur.
Bu tasarım, her bir stabil coin'in gerçek varlık rezervleri ile desteklenmesini sağlar, bu sayede stabil coin sahipleri, rezerv varlıklarını herhangi bir zamanda geri alabilirler ve böylece para arzının kötüye kullanılma riskini etkili bir şekilde önler. Rezerv varlıklar yasal para birimi olduğunda, stabil coin esasen yasal para biriminin dijital bir uzantısı haline gelir ve kredi derecelendirmesi, egemen para birimine yakınlaşır. Ayrıca, dağıtık defterin özellikleri nedeniyle, stabil coin işlemleri sınırlı anonimlik taşır; yani, sıradan kullanıcıların işlem bilgileri şifreli olarak korunurken, düzenleyici kurumlar yasal yetki ile belirli işlem izleme verilerine ulaşabilir. Bu, piyasa katılımcılarının gizliliğini korurken, yargı ve düzenleyici kurumlara gerekli denetim araçlarını sağlar. Ayrıca, dağıtık defterin nokta-tan-nokta işlem özellikleri, stabil coin'lerin doğal olarak uluslararası ödemelerde avantaj sağlamasını sağlar; geleneksel sınır kısıtlamalarını aşabilir ve uluslararası ödeme sistemine düşük sürtünmeli çözümler sunar.
(II) Gelişim Süreci ve Risk Olayları
Stabilcoinlerin doğuşu, kripto varlık fiyat dalgalanmaları ile para işlevinin yapısal çelişkisini çözmeyi amaçlamakta ve geleneksel finans ile kripto finans arasında bir köprü kurmaktadır. İlk stabilcoin olarak, Tether şirketi 2014 yılında piyasaya sürdüğü USDT ile dolar varlık rezerv mekanizması kullanarak dolar ile 1:1 sabitlenme sağlamış ve blok zincirinde işlem görmüştür. Kripto para birimlerinin gelişimiyle birlikte...
Pazar gelişimi itibarıyla, 30 Haziran 2025 itibarıyla USDT'nin piyasa değeri 157.740.000.000 USD'ye ulaşacak ve bu da küresel stabilcoin pazarının yaklaşık %62'sini oluşturacak ve en önemli kripto para ticaret aracı haline gelecektir. Uygulama senaryoları da kripto ticaretinden geleneksel finans alanına genişleyerek, giderek daha fazla finans kurumu ve işletme tarafından sınır ötesi ödeme aracı olarak kabul edilmektedir. Rezerv varlık yapısı da tek bir dolardan, kripto varlıklar, altın, şirket tahvilleri gibi çeşitlendirilmiş bir yapıya evrilmiştir; bu hem risk alma kapasitesini artırmış hem de piyasanın fiat para birimlerinin değer kaybına ilişkin endişelerini yansıtmaktadır.
Doğal bir sınır ötesi ödeme aracı olarak, stabilcoinler merkeziyetsizlik özellikleri sayesinde geleneksel ödeme sistemlerinin bölgesel kısıtlamalarını aşarak, daha düşük maliyetle ve daha yüksek verimlilikle sınır ötesi akışı gerçekleştirmektedir; özellikle finansal altyapının zayıf olduğu bölgelerdeki bireylere kolay bir ödeme ve tasarruf çözümü sunmaktadır. Ancak Dünya Bankası verilerine göre, stabilcoinlerin %23'ü uluslararası ödemeler istatistiklerine dahil edilmemiştir ve bu durum, ülkelerin ve bölgelerin para egemenliği ile sermaye kontrolü üzerinde bir meydan okuma oluşturmaktadır. Aynı zamanda, rezerv varlıkların çeşitlendirilmesi istikrarı artırsa da yeni riskler getirmektedir — 2022 yılında TerraUSD'nin algoritma başarısızlığı nedeniyle 40 milyar dolarlık piyasa değeri çökmüş ve yeterli varlık desteği olmayan stabilcoinlerin sistemsel kırılganlığını ortaya çıkarmıştır.
(Üç) Düzenleyici Zorluklar ve Çözümler
Stablecoinler, blockchain teknolojisindeki ilerlemeler ve dijital para birimlerine olan pazar talebinin artışı sayesinde büyük bir gelişim potansiyeli sergileyen yeni bir finansal araçtır. Merkeziyetsiz ve verimli özellikleri, onları küresel finans sistemi, özellikle de sınır ötesi ödemeler alanında geleneksel ödeme sistemlerine güçlü bir rakip haline getirme umudunu taşımaktadır. Ancak bu potansiyeli gerçeğe dönüştürmek ve uzun vadeli sağlıklı gelişimini sağlamak için stablecoinler, üç ana temel zorluğu aşmak zorundadır: birincisi, değer istikrarı ve varlık güvenliği sorunları, rezerv varlık yönetim standartlarının birliğinden yoksun olması, teknik açıklar ve siber saldırı riskleri; ikincisi, sınır ötesi dolaşımın getirdiği düzenleyici karmaşıklıklar, uluslararası düzenleyici koordinasyon zorlukları ve potansiyel yasadışı faaliyet riskleri; üçüncüsü, geleneksel finans sistemi üzerindeki potansiyel etkiler, bankaların kredi verme yeteneğinin zayıflaması ve piyasa dalgalanmalarının geleneksel finans alanına yansıması gibi.
Yukarıda belirtilen zorluklarla yüzleşirken, yenilik ile güvenlik, verimlilik ile istikrar arasında bir denge aramak gerekmektedir. Öncelikle, düzenleyici kurumlar, ihraççıların niteliklerinin titiz bir şekilde incelendiği, rezerv varlıklarının düzenli bağımsız denetim ve şeffaf açıklamalar gibi önlemlerle güçlendirildiği kapsamlı bir stabilcoin düzenleme sistemi oluşturmalıdır. İkincisi, stabilcoinlerin uluslararası niteliği göz önüne alındığında, uluslararası düzenleyici iş birliğini artırmak şarttır; uluslararası kuruluşlarla birlikte ortak standartlar geliştirmek, sınır ötesi bilgi paylaşımı ve ortak risk önleme mekanizmaları kurmak gereklidir. Son olarak, politika yapımı yenilik teşvikleri ile risk kontrolünü dengelemelidir; örneğin, düzenleyici kum havuzları aracılığıyla teknoloji geliştirmeyi desteklerken, aynı zamanda tüketici korumasını ve risk eğitimini güçlendirmelidir. Bu kapsamlı yol haritası sayesinde, stabilcoinler mevcut engelleri aşabilir ve küresel finans sisteminde sağlam bir şekilde gelişim gösterebilir.
04 Para Köprüsü ve Stabil Coin'lerin Rekabetçi Yapısı
mBridge ve stablecoinler, "egemenlik yolu" ve "pazar yolu"nun ikili evrimini temsil ederek, sınır ötesi ödeme alanında belirgin bir "rekabet ve işbirliği yapısı" oluşturmuştur.
Bir yandan, teknolojik ve kurumsal mantık arasındaki farklılıklar (bkz. Tablo 1) rekabet temelini oluşturuyor. Stabil coinler, kamu blok zinciri, akıllı sözleşmeler ve açık finans ekosistemine dayanarak, düşük erişim eşiklerine ve yüksek programlanabilirlik özelliklerine sahip olup, yüksek frekanslı, parçalı perakende ödeme senaryoları için daha uygundur; örneğin, sınır ötesi para transferleri ve e-ticaret ödemeleri. Ancak, merkeziyetsiz özellikleri para egemenliğini ve düzenleyici şeffaflığı zayıflatabilir. Buna karşılık, mBridge, merkez bankası dijital para birimi (CBDC) çerçevesine dayanarak, düzenleyici uyumluluk ve finansal istikrarı vurgulamakta, mevcut aşamada büyük ölçekli, toptan sınır ötesi likidite işlemlerinde kullanılmakta olup, sistemik riski azalttığı halde esnekliği daha düşüktür. Bu senaryo farklılığı, her iki tarafın, özellikle sınırlı kaynaklara sahip gelişen pazarlarda, erişim maliyetleri, egemenlik kontrolü ve likidite verimliliği dengesi açısından "birinin zayıflaması diğerinin güçlenmesi" şeklinde potansiyel bir ikame etkisi yarattığı birçok ödeme seviyesinde var.
Diğer yandan, ekosistem tamamlama ve işlevsel farklılaşma iş birliği alanı yaratıyor. İkisi de işlevsel konumlandırma açısından doğal olarak tamamlayıcıdır; istikrarlı paralar, bireysel havale ve küçük ödemeler gibi perakende tarafındaki yüksek frekanslı taleplere odaklanırken; mBridge, merkez bankaları arası rezerv transferi ve uluslararası şirket ödemeleri gibi toptan tarafındaki büyük hesaplamalara hizmet etmektedir. Bu senaryo katmanlaşması, her iki tarafın farklı ödeme seviyelerinde iş birliği içinde gelişmesini sağlamakta, tamamen birbirinin yerini almasını önlemektedir. İstikrarlı paraların kademeli olarak uyumlu hale gelmesi ve mBridge uygulama alanlarının genişlemesiyle, tarafların likidite desteği, teknik birlikte çalışabilirlik gibi konulardaki iş birliği potansiyeli daha da belirginleşebilir ve daha verimli bir sınır ötesi ödeme sisteminin şekillenmesine ortak katkı sağlayabilir.
05 Ülkemizin sınır ötesi ödeme sistemi inşası için politika önerileri
Birincisi, dijital yuanın sınır ötesi uygulama ana kanallarının derinleştirilmesidir. Dijital yuanın mBridge platformundaki uygulamalarının öncelikli olarak geliştirilmesi, özellikle RCEP bölgesindeki "Bir Kuşak, Bir Yol" ülkeleri ve bölgelerindeki ticaret hesaplaşma işlevinin güçlendirilmesi gerekmektedir. Destekleyici politikaların iyileştirilmesi yoluyla, daha fazla uluslararası finans kuruluşunun mBridge sistemine katılımını teşvik etmek ve dijital yuanın merkezinde olduğu bir sınır ötesi ödeme ağı oluşturmak gerekmektedir. Aynı zamanda, ikili yerel para birimi değişim mekanizmalarıyla birlikte, yuanın uluslararası ödeme sistemindeki kullanım oranının artırılması sağlanmalıdır.
İkincisi, Hong Kong bölgesindeki stabilcoin gelişimini düzenli bir şekilde ilerletmek. Hong Kong'un uluslararası finans merkezi konumu ve "Stabilcoin Yönetmeliği" çerçevesine dayanarak, risklerin kontrol altında tutulması şartıyla, lisanslı finansal kuruluşların stabilcoin ihraç etmelerini pilot uygulama olarak desteklemek; öncelikle sınır ötesi e-ticaret, işçi havaleleri gibi küçük ve sık yapılan ödeme senaryolarında kullanılmasını sağlamak. Aynı zamanda, ana karada düzenleyici işbirliğini güçlendirerek, fon akışının döviz yönetmeliklerine uygun olmasını sağlamak ve kara para aklama, sınır ötesi veri akışı gibi yan düzenleyici mekanizmaları geliştirmek.
Üçüncüsü, sınır ötesi ödeme sisteminin uyumlu gelişimini istikrarlı bir şekilde ilerletmek. Dijital yuan sınır ötesi ödeme sistemi (mBridge) temel altyapı olarak kullanılarak, çeşitli ödeme yöntemlerinin gelişimi koordine edilmeli ve katmanlı, sınıflandırılmış bir sınır ötesi ödeme ekosistemi oluşturulmalıdır. Ticari bankaların, merkez bankasının rehberliğinde, yasal ve uyumlu bir şekilde dijital yuan sınır ötesi ödeme inovasyonu gerçekleştirmesine destek verilmeli ve farklı ölçeklerdeki işlemler için farklılaşmış hizmet çözümleri sağlanmalıdır. Sınır ötesi ödeme denetimi koordinasyonu güçlendirilmeli, risk izleme ve uyum yönetimi çerçevesi iyileştirilmeli ve ödeme sisteminin güvenli ve verimli bir şekilde çalışması sağlanmalıdır.