DAO: Những đặc điểm chính của mô hình tổ chức mới, vấn đề quản trị và các chiến lược ứng phó

Giới thiệu

Cuốn sách "Tổ chức tái cấu trúc" tổng hợp các hình thái tổ chức của con người thành năm màu sắc, trong đó tổ chức màu xanh được coi là hình thái tổ chức lý tưởng cho tương lai, với các đặc điểm như ra quyết định phân tán, tự quản lý, sứ mệnh tiến hóa, v.v. Trong những năm gần đây, sự trỗi dậy của tổ chức tự trị phi tập trung (DAO) đại diện cho thực hành tiên phong của ý tưởng tổ chức màu xanh. Bài viết này nhằm khám phá xem liệu DAO đã hoàn toàn bước vào phổ màu xanh hay chưa, phân tích những điểm đổi mới của mô hình tổ chức này, cũng như những thách thức và chiến lược ứng phó mà nó phải đối mặt trong quá trình quản trị.

Định nghĩa và đặc điểm của DAO

DAO là một hình thức tổ chức số mới nổi dựa trên công nghệ blockchain và tiền điện tử. Tính đến tháng 8 năm 2024, đã có hơn 50.000 DAO được thành lập trên toàn cầu, với hơn 10 triệu người nắm giữ mã thông báo quản trị và kho tiền tập thể vượt quá 21 tỷ USD. Những dữ liệu này cho thấy tiềm năng to lớn của DAO trong việc tái định hình cách thức hợp tác của con người.

Các đặc điểm cốt lõi của DAO bao gồm tính phi tập trung và tính tự quản, chủ yếu thể hiện ở hai khía cạnh công nghệ và quản trị:

1. Khía cạnh kỹ thuật:

   • Sử dụng công nghệ blockchain để thực hiện lưu trữ phân tán
   • Thực hiện quyết định tự động thông qua hợp đồng thông minh
   • Tuân theo triết lý "mã là luật"

2. Cấp độ quản trị:

   • Quyền quyết định được chia sẻ bởi tất cả các thành viên
   • Dân chủ hóa quá trình ra quyết định
   • Sử dụng token quản trị để đảm bảo quyền biểu quyết
   • Thành viên tự do tham gia xây dựng cộng đồng

Mục tiêu tổ chức của DAO có tính chất kép vừa lợi nhuận vừa thực hiện cộng đồng bền vững, nhấn mạnh việc tạo ra lợi nhuận cho các chủ sở hữu token trong khi cũng chú trọng đến việc đạt được lợi ích chung của cộng đồng.

Những khó khăn trong quản trị của DAO

Mặc dù DAO có tầm nhìn đầy hứng khởi và các nguyên tắc tổ chức tiên tiến, nhưng trong thực tế vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức:

1. Xu hướng tập trung quyền quyết định:

   • Token quản trị dần dần bị một số "cá voi" hoặc liên minh cử tri kiểm soát
   • Cấu trúc tổ chức xuất hiện cấp bậc quyền lực, như ủy ban, hội đồng trung ương, v.v.

2. Cử tri thờ ơ và thời gian sống ngắn hơn:

   • Hầu hết các thành viên không tích cực tham gia thảo luận và bỏ phiếu về đề xuất.
   • Thời gian sống trung bình của DAO chỉ 18 tháng

3. Cân bằng giữa lợi ích thương mại và lợi ích công cộng:

   • Một số thành viên chỉ chú trọng vào lợi nhuận ngắn hạn, dẫn đến vấn đề "đi nhờ"
   • Theo đuổi hiệu quả có thể cần một cấu trúc quyền lực tập trung, trong khi nhấn mạnh lợi ích công cộng thì cần một cơ chế ra quyết định dân chủ.

Chiến lược để đạt được quản trị bền vững

Để đối phó với những thách thức nêu trên, DAO đang khám phá nhiều chiến lược quản trị:

1. Cải tiến cơ chế bỏ phiếu:

   • Bỏ phiếu bình phương
   • Bỏ phiếu hợp lệ
   • Bỏ phiếu dựa trên danh tiếng
   • Bỏ phiếu ủy quyền (thực hành dân chủ thanh khoản)

2. Tối ưu hóa mô hình khuyến khích kinh tế:

   • Phân phối lại token thông qua tiền thưởng, quỹ quyền lợi, phần thưởng, v.v.

3. Nâng cao cơ chế giao tiếp giữa các thành viên:

   • Tăng cường khả năng giải quyết xung đột
   • Đảm bảo sự bình đẳng trong quá trình giao tiếp
   • Nâng cao chất lượng và hiệu quả của việc thương thảo

Kết luận

DAO đại diện cho cuộc khám phá mới nhất của nhân loại về hình thức tổ chức lý tưởng hơn, nhắm thẳng vào những điểm đau của phương thức hợp tác truyền thống. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng cách giữa lý tưởng và thực tế. Không có thiết kế tổ chức nào có thể hoàn hảo, điều quan trọng là làm thế nào để liên tục cân nhắc và lựa chọn trong quá trình quản trị.

DAO không phải là câu trả lời cuối cùng cho tất cả các vấn đề quản trị tổ chức. So với việc theo đuổi việc xây dựng một DAO hoàn hảo, chúng ta nên suy nghĩ nhiều hơn về: trong những trường hợp nào cần tổ chức con người theo cách DAO? Ranh giới của DAO ở đâu? Những quyết định nào thích hợp với trí tuệ tập thể, và những quyết định nào cần sự quyết đoán?

Mặc dù những vấn đề này có thể không có câu trả lời tiêu chuẩn, nhưng các giá trị cốt lõi mà DAO theo đuổi sẽ tiếp tục thúc đẩy sự tối ưu hóa và tiến bộ của các hình thức tổ chức của con người.