Bản đồ các mỏ lithium toàn cầu: Nơi chứa lithium và lý do tại sao nó quan trọng cho tương lai năng lượng

Hiểu rõ vị trí lithium trên toàn cầu đã trở thành yếu tố then chốt trong chiến lược chuyển đổi năng lượng. Khi việc sử dụng xe điện tăng tốc và nhu cầu lưu trữ pin bùng nổ, phân bổ địa lý của các trữ lượng lithium ngày càng định hình sự độc lập về năng lượng toàn cầu và khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng. Trong khi các nhà quan sát ngành thường tập trung vào các quốc gia đứng đầu về sản xuất lithium, việc xem xét kỹ hơn các trữ lượng đã được chứng minh cho thấy nơi lithium được tìm thấy với số lượng kinh tế khả thi—và các quốc gia nào đang ở vị trí chi phối nguồn cung kim loại pin trong nhiều thập kỷ tới.

Thế giới hiện có khoảng 30 triệu tấn kim loại lithium trong các mỏ đã đo đạc. Tuy nhiên, mức tập trung trữ lượng lại rất đáng chú ý: chỉ có bốn quốc gia kiểm soát hơn 60% nguồn cung toàn cầu. Sự mất cân đối địa lý này mang lại cả cơ hội lẫn rủi ro cho các công ty và quốc gia đặt cược vào nền kinh tế phụ thuộc lithium.

Theo phân tích thị trường gần đây của Benchmark Mineral Intelligence, thị trường lithium vẫn duy trì đà tăng trưởng mạnh mẽ. “Nhu cầu về pin lithium-ion dự kiến sẽ tăng đáng kể vào năm 2025, với nhu cầu liên quan đến xe điện và hệ thống lưu trữ năng lượng đều dự kiến tăng hơn 30% so với cùng kỳ năm trước,” ông Adam Megginson, nhà phân tích cao cấp của công ty, nhận định. Dự báo này nhấn mạnh lý do tại sao việc xác định nơi lithium được tìm thấy—và ở số lượng nào—lại quan trọng cho kế hoạch cung ứng dài hạn.

Sự thống trị của Lithium Chile: 9,3 Triệu Tấn Trong Kiểm Soát Chiến Lược

Chile vẫn là quốc gia giữ trữ lượng lithium lớn nhất thế giới với 9,3 triệu tấn, phần lớn tập trung tại khu vực Salar de Atacama, chiếm khoảng một phần ba các cơ sở trữ lượng lithium toàn cầu. Mặc dù giữ vị trí hàng đầu, Chile xếp thứ hai về sản lượng năm 2024 với 44.000 tấn—một nghịch lý xuất phát từ các hạn chế pháp lý và chính sách chứ không phải do thiếu tài nguyên.

Hai nhà sản xuất quốc tế—SQM và Albemarle—từ lâu đã chi phối hoạt động khai thác lithium tại Chile. Tuy nhiên, bối cảnh chính trị đã thay đổi quyết đoán vào năm 2023 khi Tổng thống Chile Gabriel Boric bắt đầu quá trình quốc hữu hóa một phần ngành công nghiệp. “Đây là con đường tốt nhất của chúng ta hướng tới tăng trưởng kinh tế bền vững và phát triển,” Boric tuyên bố, thể hiện ý định tăng cường kiểm soát nhà nước thông qua Codelco, doanh nghiệp khai khoáng nhà nước của Chile.

Codelco đã đàm phán để mở rộng đáng kể cổ phần trong hoạt động lithium của SQM và Albemarle, thiết lập quyền kiểm soát trên các mỏ muối tại Atacama. Việc tái cấu trúc này phản ánh những căng thẳng rộng hơn: trong khi Chile sở hữu trữ lượng không đối thủ, các khung pháp lý và can thiệp chính trị đã hạn chế thị phần cạnh tranh của nước này. Nghiên cứu từ Viện Baker cho thấy cấu trúc nhượng quyền khai thác của Chile đã hạn chế khả năng thâm nhập thị trường toàn cầu so với tài nguyên của mình.

Thị trường đấu thầu lại đã thay đổi một lần nữa vào đầu năm 2025 khi Chile mở các hợp đồng khai thác lithium trên sáu mỏ muối, thu hút bảy hồ sơ dự thầu, trong đó có liên doanh gồm Eramet, mỏ khoáng sản Chile Quiborax và Codelco. Các nhà trúng thầu sẽ được công bố vào tháng 3 năm 2025, với các giai đoạn đấu thầu mở rộng nhằm khuyến khích sự tham gia rộng rãi hơn.

Ưu thế của Australia trong đá cứng: 7 Triệu Tấn và Dẫn Đầu Thị Trường

Australia giữ vị trí thứ hai về trữ lượng lithium toàn cầu với 7 triệu tấn, chủ yếu nằm ở Tây Australia. Điểm đặc biệt của trữ lượng Australia là thành phần khoáng: khác với các mỏ dựa trên dung dịch muối phổ biến ở Nam Mỹ, lithium của Australia chủ yếu nằm trong các dạng spodumene cứng, đòi hỏi công nghệ khai thác và cấu trúc vốn khác biệt.

Sự khác biệt địa chất này đã mang lại lợi thế vận hành. Năm 2024, Australia là nhà sản xuất lithium lớn nhất thế giới mặc dù trữ lượng ít hơn Chile, điều này cho thấy hiệu quả của phương pháp khai thác có thể vượt trội hơn về mặt tài nguyên thuần túy. Quốc gia này vận hành nhiều mỏ lithium đang hoạt động, nổi bật là Greenbushes—nguồn lithium liên tục hoạt động lâu nhất thế giới, sản xuất từ năm 1985. Greenbushes hoạt động theo mô hình liên doanh kết hợp Talison Lithium cùng Tianqi Lithium và Albemarle, thể hiện mô hình hợp tác đa quốc gia thành công.

Tuy nhiên, các xu hướng thị trường gần đây đã tạo ra thách thức vận hành. Giá lithium giảm mạnh khiến nhiều nhà sản xuất Australia phải cắt giảm hoặc tạm dừng hoạt động chờ đợi thị trường phục hồi. Đồng thời, các cơ hội khai thác mới đang mở rộng về mặt địa lý: trong khi Tây Australia truyền thống chiếm ưu thế, các nghiên cứu mới nổi bật tiềm năng chưa khai thác ở Queensland, New South Wales và Victoria.

Một nghiên cứu năm 2023 đăng trên “Earth System Science Data,” do các nhà nghiên cứu của Đại học Sydney phối hợp với Geoscience Australia thực hiện, đã lập bản đồ các khu vực đất giàu lithium trên toàn quốc. “Chúng tôi phát triển bản đồ đất lithium toàn diện đầu tiên xác định các vùng có nồng độ cao,” Giảng viên Budiman Minasny giải thích. “Bản đồ này xác thực các mỏ hiện có đồng thời báo hiệu các vùng tiềm năng cho sản xuất trong tương lai.” Nghiên cứu này cho thấy khả năng sản xuất dài hạn của Australia có thể mở rộng xa hơn nhiều so với các phạm vi hoạt động hiện tại.

Vị trí của Argentina trong Tam giác Lithium: 4 Triệu Tấn và Định hướng mở rộng

Argentina là trụ cột thứ ba của trữ lượng lithium toàn cầu, với 4 triệu tấn. Đặc biệt, Argentina, Bolivia và Chile cùng nhau tạo thành “Tam giác Lithium,” chứa hơn một nửa trữ lượng lithium của hành tinh. Argentina xếp thứ tư toàn cầu về sản lượng năm 2024 với 18.000 tấn.

Chính sách hỗ trợ đã thúc đẩy phát triển lithium của Argentina. Tháng 5 năm 2022, chính phủ Argentina cam kết đầu tư lên tới 4,2 tỷ USD vào ngành lithium trong vòng ba năm, nhằm mục tiêu tăng sản lượng rõ rệt. Đến tháng 4 năm 2024, cam kết này đã thành hiện thực khi chính quyền chấp thuận mở rộng hoạt động của Argosy Minerals tại mỏ muối Rincon, nâng sản lượng carbonate lithium hàng năm dự kiến từ 2.000 lên 12.000 tấn.

Argentina hiện có khoảng 50 dự án khai thác lithium tiên tiến trong các giai đoạn phát triển khác nhau. Theo phân tích của Fastmarkets, “sản xuất lithium Argentina duy trì khả năng cạnh tranh về chi phí ngay cả trong các chu kỳ thị trường giá thấp,” ông Ignacio Celorrio, phó chủ tịch điều hành về pháp lý và quan hệ chính phủ của Lithium Argentina, nhận định. Lợi thế về chi phí này giúp Argentina trở thành nhà cung ứng dài hạn bền vững.

Phát triển quan trọng nhất gần đây diễn ra vào cuối năm 2024 khi tập đoàn khai khoáng toàn cầu Rio Tinto công bố khoản đầu tư mở rộng 2,5 tỷ USD cho hoạt động tại Rincon của Argentina. Khoản đầu tư nhằm mở rộng công suất từ 3.000 lên 60.000 tấn mỗi năm, với sản xuất đầy đủ bắt đầu sau giai đoạn tăng trưởng ba năm bắt đầu từ năm 2028. Dự án này sẽ thay đổi đáng kể vị thế thị trường lithium của Argentina.

Chiến lược dự trữ lithium của Trung Quốc: 3 Triệu Tấn và Định hướng mở rộng nhanh chóng

Trung Quốc chính thức duy trì 3 triệu tấn trữ lượng lithium đã chứng minh, gồm các mỏ muối, spodumene cứng và lepidolite. Năm 2024, Trung Quốc sản xuất 41.000 tấn, tăng 5.300 tấn so với năm trước. Ngược lại, mặc dù sản xuất nội địa đáng kể, Trung Quốc hiện nhập khẩu phần lớn lithium cấp pin từ nguồn Australia.

Sự phụ thuộc nhập khẩu này phản ánh mức tiêu thụ lithium lớn của Trung Quốc, thúc đẩy bởi sản xuất điện tử và xe điện. Trung Quốc sản xuất phần lớn pin lithium-ion toàn cầu và vận hành phần lớn hạ tầng chế biến lithium của thế giới, tạo ra điểm nghẽn khi nhu cầu nguyên liệu thô vượt quá cung nội địa.

Trong tháng 10 năm 2024, căng thẳng địa chính trị nổi lên khi các quan chức Bộ Ngoại giao Mỹ cáo buộc Trung Quốc tràn ngập thị trường lithium bằng giá bán phá giá. Ông Jose W. Fernandez, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ về tăng trưởng kinh tế, năng lượng và môi trường, tuyên bố: “Họ tham gia vào việc bán phá giá… hạ giá đến mức cạnh tranh biến mất.” Lời cáo buộc này phản ánh mối lo ngại của Washington về chiến lược kiểm soát thị trường của Trung Quốc.

Các tuyên bố về mở rộng trữ lượng của Trung Quốc xuất hiện vào đầu năm 2025. Các phương tiện truyền thông Trung Quốc đưa tin rằng các mỏ lithium quốc gia hiện chiếm 16,5% tài nguyên toàn cầu, tăng từ mức 6% trước đó. Sự điều chỉnh này phản ánh các khám phá gần đây, bao gồm một dải lithium dài 2.800 km trải dài các khu vực phía tây, với trữ lượng đã chứng minh vượt quá 6,5 triệu tấn quặng lithium và tài nguyên tiềm năng vượt quá 30 triệu tấn. Các tiến bộ đồng thời trong khai thác muối hồ và mica lithium đã nâng cao hơn nữa ước tính trữ lượng.

Các trữ lượng lithium thứ cấp: Đa dạng hóa nguồn cung mới nổi

Ngoài nhóm bốn quốc gia chi phối, các quốc gia khác vẫn duy trì trữ lượng lithium đáng kể đáng để các nhà đầu tư xem xét:

Hoa Kỳ — 1,8 triệu tấn, chủ yếu tập trung tại mỏ Thacker Pass ở Nevada và khu vực Clayton Valley, mở ra các lựa chọn cung nội địa mới nổi.

Canada — 1,2 triệu tấn, với Quebec đang trở thành trung tâm thăm dò khai thác Bắc Mỹ.

Zimbabwe — 480.000 tấn trong các mỏ pegmatite cứng, thu hút sự quan tâm khai khoáng quốc tế gần đây.

Brazil — 390.000 tấn, với các sáng kiến sản xuất mới nổi.

Bồ Đào Nha — 60.000 tấn trong các mỏ của châu Âu, là quốc gia có trữ lượng lớn nhất trên lục địa và sản xuất 380 tấn trong năm 2024.

Khi các ngành công nghiệp phụ thuộc lithium trưởng thành, các quốc gia giàu trữ lượng ngày càng chuyển sang hoạt động sản xuất tích cực. Sự đa dạng hóa nguồn cung địa lý tiếp tục thúc đẩy, giảm phụ thuộc vào thị trường đơn lẻ trong khi tạo ra các động lực cạnh tranh giữa các nhà sản xuất mới nổi.

Hiểu rõ mức độ tập trung trữ lượng lithium và các tác động trong tương lai

Thực tế cốt lõi vẫn rõ ràng: nơi lithium được tìm thấy về mặt địa lý định hình kiến trúc chuỗi cung ứng kim loại pin. Sự tập trung trữ lượng tại bốn quốc gia tạo ra cả mối lo về an ninh nguồn cung lẫn cơ hội đầu tư. Các quốc gia sở hữu trữ lượng đã chứng minh lớn có khả năng khai thác dài hạn, trong khi các khám phá địa chất ở các khu vực thứ cấp hứa hẹn đa dạng hóa nguồn cung trong tương lai.

Sự hội tụ của nhu cầu tăng nhanh, các can thiệp chính sách, cạnh tranh địa chính trị và tiến bộ công nghệ trong phương pháp khai thác đảm bảo rằng địa lý trữ lượng lithium sẽ vẫn là trung tâm trong chiến lược chuyển đổi năng lượng trong tương lai gần.