## Vì sao giá trị tiền tệ biến động? Phân tích chín động lực cốt lõi ảnh hưởng đến thị trường ngoại hối

Trong thị trường ngoại hối, tỷ giá hối đoái của các đồng tiền luôn thay đổi từng phút từng giây. Để hiểu được logic đằng sau điều này, cần nhận thức rằng sự tăng giảm của một đồng tiền không xảy ra một cách ngẫu nhiên, mà bị thúc đẩy bởi nhiều yếu tố kinh tế đa chiều. Theo khung thời gian, chúng ta có thể phân loại các yếu tố ảnh hưởng này thành ba nhóm chính: các yếu tố biến động thị trường ngắn hạn (lãi suất, tâm lý thị trường), các yếu tố nền kinh tế trung hạn (lạm phát, tỷ lệ thất nghiệp, rủi ro chính trị, nợ chính phủ, hiệu suất thị trường chứng khoán), và các yếu tố cấu trúc dài hạn (điều kiện thương mại, chính sách tài khóa).

### Động lực kép của biến động ngắn hạn: Lãi suất và tâm lý

**Làm thế nào biến động lãi suất thay đổi sức hút của tiền tệ**

Các ngân hàng trung ương các quốc gia điều chỉnh lãi suất để dẫn dắt chính sách tiền tệ. Tăng lãi suất đồng nghĩa với lợi suất của tài sản quốc gia đó tăng lên, thu hút dòng vốn quốc tế để đổi lấy đồng tiền đó. Khi dòng tiền săn đón lợi nhuận cao hơn, nhu cầu về đồng tiền đó tăng lên, tỷ giá hối đoái theo đó cũng mạnh lên. Ngược lại, giảm lãi suất sẽ làm giảm sức hấp dẫn đầu tư của đồng tiền đó. Ngân hàng dự trữ Ấn Độ từng nâng lãi suất do đồng rupee chịu áp lực giảm giá, chính là ví dụ điển hình của cơ chế này.

**Chu kỳ tự củng cố của tâm lý thị trường**

Tâm lý thị trường là lực lượng khó lượng hóa nhất nhưng ảnh hưởng sâu sắc nhất. Khi nhà đầu tư kỳ vọng một đồng tiền sẽ tăng giá, hành vi mua vào của họ sẽ tự thực hiện kỳ vọng đó, đẩy tỷ giá lên cao hơn nữa. Trong giai đoạn 2005-2006, môi trường lãi suất thấp tại Mỹ đã kích hoạt kỳ vọng lạc quan của nhà đầu tư, khiến đồng USD tăng giá. Điều này cho thấy tâm lý nhà đầu tư và xu hướng thị trường tạo thành phản hồi tích cực.

### Nhóm các yếu tố quyết định nền kinh tế trung hạn

**Ổn định chính trị và tăng trưởng kinh tế có mối liên hệ tích cực**

Môi trường chính trị ổn định cung cấp sự chắc chắn cần thiết cho doanh nghiệp và nhà đầu tư. Khi chính phủ nỗ lực nâng cao mức sống của dân và duy trì pháp quyền, động lực tăng trưởng kinh tế sẽ mạnh mẽ hơn, nhu cầu về tiền tệ cũng tăng theo. Sự kiện Brexit là ví dụ tiêu cực — ngày bỏ phiếu Brexit, đồng bảng Anh giảm mạnh so với đô la Mỹ, chính là tác động trực tiếp của bất ổn chính trị đối với giá trị tiền tệ.

**Lạm phát: cuộc cạnh tranh vô hình về sức mua**

Lạm phát ăn mòn sức mua của tiền tệ, nhà đầu tư lý trí thường ưu tiên đồng tiền của các quốc gia có lạm phát thấp. Nếu quốc gia A có tỷ lệ lạm phát rõ ràng thấp hơn quốc gia B, đồng tiền của A sẽ tăng giá dài hạn vì nó giữ được giá trị thực nhiều hơn. Trường hợp Zimbabwe cực kỳ tiêu biểu — khi lạm phát tăng vọt đến mức phi lý, đồng Zimbabwe gần như mất hết sức hấp dẫn trên thị trường ngoại hối, thể hiện rõ cuộc khủng hoảng sức mua.

**Dữ liệu việc làm phản ánh tín hiệu tăng trưởng**

Tỷ lệ thất nghiệp là chỉ số đo lường sức khỏe của nền kinh tế. Thất nghiệp cao ngụ ý kinh tế trì trệ, lực lượng lao động chưa được khai thác tối đa, tăng trưởng kinh tế không theo kịp dân số, cuối cùng dẫn đến mất giá đồng tiền. Báo cáo việc làm phi nông nghiệp mạnh mẽ của Mỹ thường thúc đẩy chỉ số USD tăng, vì dữ liệu việc làm tốt dự báo động lực kinh tế Mỹ rất mạnh.

**Nợ chính phủ và sức hút dòng vốn nước ngoài theo chiều ngược lại**

Nợ quốc gia cao như doanh nghiệp nợ nần chồng chất — dòng vốn ngoại sẽ xem xét rủi ro trả nợ. Các quốc gia nợ nhiều đối mặt với rủi ro chảy vốn ra, tỷ giá do đó bị áp lực. Nhà đầu tư khi quyết định phân bổ tiền vào đồng tiền của quốc gia nào sẽ theo dõi xu hướng nợ chính phủ dài hạn. Đồng rupee Ấn Độ phần nào yếu do nợ chính phủ chưa giảm theo giá dầu tăng, ảnh hưởng đến niềm tin của nhà đầu tư quốc tế.

**Ánh sáng tín hiệu của thị trường vốn**

Thị trường chứng khoán thịnh vượng phản ánh kỳ vọng tích cực của nhà đầu tư về tương lai, xu hướng tăng của thị trường vốn thường kéo theo đồng tiền tăng giá. Ngược lại, thị trường chứng khoán giảm dài hạn là tín hiệu kinh tế ảm đạm, tỷ giá sẽ chịu áp lực giảm. Sự tăng trưởng mạnh của thị trường vốn Trung Quốc kể từ 2005 phản ánh xu hướng dài hạn của đồng nhân dân tệ, tỷ giá USD/CNY theo đó cũng giảm.

### Các yếu tố cấu trúc quyết định năng lực cạnh tranh dài hạn

**Điều kiện thương mại: lợi thế kinh tế từ xuất khẩu vượt nhập khẩu**

Quốc gia có xuất khẩu mạnh thường có đồng tiền dài hạn tăng giá. Khi xuất khẩu vượt nhập khẩu, dòng vốn ngoại cần đồng tiền của quốc gia đó để mua hàng hóa và tài sản, làm tăng nhu cầu về đồng tiền đó. Trung Quốc duy trì thặng dư thương mại dài hạn, đồng tiền của họ luôn có nhu cầu trên thị trường ngoại hối. Ngược lại, các quốc gia thâm hụt thương mại sẽ đối mặt áp lực giảm giá đồng tiền.

**Chính sách tiền tệ và tài khóa như lực hút hệ thống**

Khung chính sách tiền tệ và tài khóa của chính phủ quyết định sức hút của quốc gia đối với dòng vốn ngoại. Nếu chính phủ đưa ra các chính sách ổn định, minh bạch để thu hút dòng vốn, nhà đầu tư sẽ cạnh tranh phân bổ đồng tiền đó. Tính thân thiện của chính sách này trong dài hạn sẽ định hình xu hướng tăng hoặc giảm giá của đồng tiền.

### Góc nhìn tổng hợp: từ các yếu tố đến hành động

Hiểu rõ chín biến số ảnh hưởng này không chỉ là nền tảng cho giao dịch ngoại hối mà còn là bài học bắt buộc trong phân bổ tài sản. Trong ngắn hạn, biến động lãi suất và tâm lý thị trường chi phối biến động tỷ giá; trung hạn, các yếu tố cơ bản của kinh tế (lạm phát, việc làm, nợ, thị trường chứng khoán) quyết định hướng đi; dài hạn, năng lực cạnh tranh thương mại và khung chính sách củng cố vị thế tiền tệ. Lấy ví dụ về ảnh hưởng của đồng nhân dân tệ tăng giá, nếu nền kinh tế Đài Loan ổn định, chính trị ổn định, chính sách của ngân hàng trung ương hỗ trợ, đồng nhân dân tệ sẽ tăng giá, từ đó nâng cao vị thế trên thị trường ngoại hối khu vực, ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp xuất nhập khẩu và quyết định phân bổ tài sản của nhà đầu tư.

Nắm bắt sự tương tác của các yếu tố này, bạn sẽ có khả năng dự đoán chính xác hơn xu hướng thị trường ngoại hối, thay vì bị động theo dõi biến động thị trường.