## Khi tiền co lại, nhà đầu tư cần biết mình đang đầu tư để làm gì

Trong giai đoạn giá cả hàng hóa và dịch vụ không ngừng giảm dần, tình hình kinh tế đang gửi đi tín hiệu cảnh báo rằng chúng ta có thể bước vào thời kỳ giảm phát hoặc lạm phát âm. Vấn đề là phần lớn nhà đầu tư vẫn chưa biết phải làm gì. Hãy cùng hiểu rõ vấn đề này để có thể điều chỉnh phù hợp và áp dụng thực tế.

## Giảm phát là gì và khác gì với lạm phát

Khi nói đến giảm phát hay còn gọi là deflation, nghĩa là mức giá chung không ngừng giảm xuống, là hiện tượng trái ngược với lạm phát (inflation) mà chúng ta đã từng nghe qua.

Trong thời kỳ giảm phát, giá trị của cùng một số tiền sẽ có sức mua tăng lên. Tức là với 100 đồng ban đầu mua được 2 món hàng, sau khi xảy ra giảm phát, với cùng số tiền đó, ta có thể mua được 3 món.

Nhưng điều cần biết là việc giá giảm xuống có nghĩa là mức trung bình chung giảm, không phải tất cả các mặt hàng đều giảm giá. Một số mặt hàng vẫn còn đắt, một số khác giảm nhiều hơn.

## Khi nào thì giảm phát thường xảy ra

Phần lớn giảm phát liên quan đến giai đoạn kinh tế không tốt, có nhiều yếu tố thúc đẩy:

**Từ phía cung**: Khi sản xuất tăng đột biến hoặc có tiến bộ công nghệ làm giảm chi phí sản xuất, nhà sản xuất sẽ giảm giá.

**Từ phía cầu**: Khi nhu cầu mua giảm do sức mua của người dân suy yếu hoặc do tăng gánh nặng nợ tư nhân, thất nghiệp tăng, và các tổ chức tài chính thắt chặt cho vay.

**Từ chính sách sai lầm**: Khi chính phủ đánh thuế quá cao, giảm dự trữ tiền mặt của ngân hàng trung ương hoặc ban hành chính sách tài khóa trái ngược với thị trường.

**Từ dòng vốn chảy ra**: Khi có dòng tiền liên tục rút ra khỏi quốc gia, gây thiếu hụt thanh khoản.

## Lịch sử cảnh báo: The Great Depression

Mỹ đã trải qua thời kỳ giảm phát dữ dội nhất trong thời kỳ The Great Depression (ช่วงต้นพ.ศ. 2515), khi thị trường chứng khoán sụp đổ nặng nề vào ngày 4 tháng 9 năm 2515, gọi là "Black Tuesday".

Ảnh hưởng thể hiện rõ qua các con số đáng lo ngại: GDP toàn cầu giảm hơn 15% chỉ trong 3 năm, thương mại quốc tế giảm hơn 50%, tỷ lệ thất nghiệp ở Mỹ tăng vọt lên 23%, một số quốc gia lên tới 33%, và giá nông sản giảm hơn 60%.

Những hậu quả đó kéo dài đến đầu Thế chiến thứ hai, cho thấy rằng giảm phát dữ dội có thể gây thiệt hại dài hạn cho nền kinh tế.

## Kinh tế suy thoái và giảm phát có liên quan gì không

Đúng vậy. Khi nền kinh tế rơi vào thời kỳ (recession), tức là GDP âm trong hai quý liên tiếp, hoạt động kinh tế chậm lại, người tiêu dùng có ít tiền mua hàng hơn, doanh nghiệp phải giảm giá để kích thích tiêu thụ.

Điều nguy hiểm là khi người dân thấy giá giảm, họ sẽ chờ đợi giá giảm nữa, khiến doanh nghiệp phải giảm giá tiếp, tạo thành vòng xoáy giảm phát (deflationary spiral), làm nền kinh tế thêm trì trệ. Khi doanh nghiệp giảm chi phí, họ sẽ cắt giảm nhân sự, thất nghiệp tăng, sức mua lại giảm nữa.

## Tình hình Việt Nam: Pháo đài cuối cùng hay đã sẵn sàng rồi

Dữ liệu về tỷ lệ lạm phát chung của Việt Nam âm trong nhiều tháng liên tiếp, kể từ tháng 4 năm 2563, giảm 2.99% (YoY), khiến nhiều người nghĩ rằng Việt Nam đã bước vào giảm phát.

Tuy nhiên, các nhà phân tích của Ngân hàng Nhà nước cho biết Việt Nam vẫn chưa đủ điều kiện để gọi là giảm phát hoàn chỉnh vì:

Tỷ lệ lạm phát dù âm nhưng chưa giảm liên tục, gần đây có xu hướng tăng trở lại từ -1.7% năm 63 lên 0.9% năm 64.

Giá của phần lớn hàng hóa (khoảng 70%) vẫn giữ nguyên hoặc tăng, chỉ một số mặt hàng giảm.

Chỉ số dẫn đầu của nền kinh tế toàn cầu (Global LEI) có xu hướng giảm, dự báo năm 2566 có thể đối mặt nhiều rủi ro suy thoái hơn, cần theo dõi sát diễn biến.

## Ảnh hưởng của giảm phát đến các kịch bản khác nhau

**Ai sẽ hưởng lợi**

Những người có thu nhập cố định và chủ nợ. Tiền mặt của họ có sức mua tăng lên. Nếu bạn là chủ nợ, người vay sẽ phải tiết kiệm hơn để trả nợ, do đó bạn sẽ có lợi.

**Ai sẽ thiệt thòi**

Doanh nghiệp, khách hàng tiêu dùng ít hơn, lợi nhuận thu hẹp, một số phải cắt giảm tuyển dụng, thất nghiệp tăng, những người có thu nhập từ lợi nhuận và nợ vay cũng bị thiệt hại.

## Chính phủ có thể giải quyết giảm phát như thế nào

**Về mặt tài chính**
Ngân hàng trung ương giảm lãi suất chính sách để khuyến khích các tổ chức tài chính cho vay nhiều hơn, giảm dự trữ bắt buộc của ngân hàng để dòng tiền chảy vào hệ thống kinh tế nhiều hơn, mua trái phiếu từ thị trường để tăng thanh khoản.

**Về mặt ngân sách**
Thu thuế thấp hơn để người dân còn tiền chi tiêu, ngân sách thâm hụt, tăng chi tiêu của chính phủ, giảm giá nước, điện để giảm gánh nặng cho người dân, thúc đẩy đầu tư công và tư nhân để tạo việc làm và luân chuyển tiền.

## Đầu tư gì trong thời kỳ giảm phát

**Lựa chọn 1: Giữ tiền mặt**

Trong thời kỳ giảm phát, tiền mặt có sức mua tăng cao, giữ tiền sẽ càng có lợi. Đồng thời, tạo cơ hội cho nhà đầu tư có tiền mặt sẵn sàng tham gia vào thị trường cổ phiếu khi giá rẻ nhất.

**Lựa chọn 2: Trái phiếu**

Khi Ngân hàng Nhà nước giảm lãi suất, giá trị của trái phiếu cũ (có lãi suất cao hơn) sẽ tăng lên. Vấn đề là chỉ nên chọn trái phiếu uy tín để tránh rủi ro vỡ nợ.

**Lựa chọn 3: Cổ phiếu mạnh**

Không phải tất cả cổ phiếu đều giảm cùng mức. Các công ty có mô hình kinh doanh bền vững, giá có thể không giảm nhiều. Đầu tư vào các ngành thiết yếu như thực phẩm, nước, thuốc, nhà ở, vì nhu cầu vẫn còn cao khi người dân cần sử dụng liên tục.

**Lựa chọn 4: Bất động sản**

Trong thời kỳ giảm phát, nhiều người bán nhà gấp, sẵn sàng giảm giá. Nhà đầu tư có tiền dư có thể mua để tích trữ hoặc chờ đợi phục hồi kinh tế.

**Lựa chọn 5: Vàng**

Giá vàng thường biến động theo nền kinh tế chung, nhưng vàng là tài sản có giá trị nội tại. Nhà đầu tư có thể mua vàng giá rẻ hiện tại và chờ đợi nền kinh tế phục hồi.

Một phương pháp phổ biến là giao dịch CFD vàng, nhà đầu tư có thể "đầu cơ lên xuống" của giá mà không cần mua vàng thật. Chỉ cần mở tài khoản với nhà môi giới CFD, tải nền tảng giao dịch và bắt đầu.

**Lựa chọn 6: Bán khống cổ phiếu**

Phương pháp này chưa phổ biến lắm, nhưng bạn có thể vay cổ phiếu để bán ra, khi giá cổ phiếu giảm, mua lại để trả lại cho người cho vay, kiếm lợi từ chênh lệch giá.

## Chiến lược kế toán trong thời kỳ giảm phát

Nếu muốn vượt qua giai đoạn này tốt, cần làm 3 điều sau:

**Điều thứ nhất: Tìm tài sản làm tăng giá trị tiền**

Trong thời kỳ giảm phát, tiền mặt là vua. Giữ tiền để có thể đầu tư khi giá phù hợp.

**Điều thứ hai: Phân chia danh mục đầu tư**

Khi kinh tế biến động, không nên bỏ tất cả vào một lựa chọn. Phân bổ danh mục như 40% tiền mặt, 30% cổ phiếu, 20% vàng, 10% trái phiếu, v.v.

**Điều thứ ba: Cắt lỗ đúng mức, không để mất quá nhiều**

Xác định mức Stop Loss trước khi đầu tư. Khi lỗ đến mức đó, thoát khỏi vị trí ngay lập tức, đừng chờ lỗ sâu hơn.

## Tóm lại: Giảm phát không phải là điểm kết thúc, mà là bước chuyển

**Thời kỳ giảm phát** chắc chắn không tốt, nhưng không phải là điểm kết thúc của nền kinh tế. Đó là thử thách khả năng quản lý tiền bạc.

Những người hiểu rõ nguyên tắc giảm phát và có kế hoạch đầu tư rõ ràng thường vượt qua giai đoạn này tốt hơn, thậm chí còn có lợi nhuận. Trong khi đó, người làm bừa có thể đã thiệt hại rồi.

Quan trọng là phải biết mình nên đầu tư gì, ở đâu, khi nào và khi nào cần rút lui. Đó chính là đặc trưng của nhà đầu tư thông minh.