Hướng dẫn đầu tư palladium: Từ biến động giá đến chiến lược giao dịch

Các thuộc tính cơ bản và giá trị ứng dụng của Bạch kim

Bạch kim là một kim loại quý hiếm trong ngành công nghiệp, có đặc điểm cứng, ổn định về tính chất, biến động giá mạnh, nằm trong danh sách các kim loại quý dễ biến động nhất về đầu tư. Kim loại này được ứng dụng rộng rãi trong ngành công nghiệp ô tô, sản xuất điện tử, y học nha khoa và hợp kim kim loại. Trong thị trường, các sản phẩm vàng trắng phổ biến thường được cấu thành từ hợp kim của bạch kim và bạch kim.

Nguyên tố bạch kim được nhà hóa học người Anh Wulaston phát hiện vào năm 1803. Ông hòa tan quặng bạch kim trong nước hoàng kim, sau đó thêm dung dịch cyanua thủy ngân tạo thành kết tủa vàng, cuối cùng nung để tinh chế hạt kim loại. Tên gọi bạch kim bắt nguồn từ nữ thần trí tuệ trong thần thoại Hy Lạp cổ đại Pallas-Athena, tên tiếng Anh Palladium cũng xuất phát từ đó.

Xét theo lĩnh vực ứng dụng, nhu cầu về bạch kim trong ngành công nghiệp ô tô chiếm tỷ lệ lớn nhất, khoảng 80%-85%. Bạch kim như một chất xúc tác xuất sắc, có khả năng giảm hiệu quả khí thải của động cơ đốt trong, đóng vai trò then chốt trong bộ chuyển đổi xúc tác ô tô. Khi tiêu chuẩn bảo vệ môi trường toàn cầu ngày càng nghiêm ngặt, nhu cầu ứng dụng này vẫn tiếp tục tăng trưởng.

Trong cấu trúc cung cầu toàn cầu hiện nay, Nga là nhà sản xuất lớn nhất, tiếp theo là Nam Phi. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, áp lực cung cấp rõ rệt xuất hiện — trữ lượng của Nga giảm, Nam Phi do đình công của công nhân mỏ dẫn đến sản lượng giảm sút, tình hình cung ứng căng thẳng này đã dự báo cho biến động giá. Xét về góc độ đầu tư, dù bạch kim không có đặc tính phòng tránh rủi ro như vàng, nhưng đặc điểm tập trung vào công nghiệp, thiếu linh hoạt trong cung ứng khiến giá của nó rất nhạy cảm với các yếu tố địa chính trị, biến động sản lượng và nhu cầu ngành công nghiệp.

Các mốc lịch sử quan trọng của giá bạch kim

Sự biến động của giá bạch kim phản ánh chu kỳ kinh tế toàn cầu và chính sách ngành công nghiệp.

Cuối thập niên 1970, nhu cầu xử lý khí thải ô tô tăng mạnh thúc đẩy ứng dụng công nghiệp của bạch kim, đẩy giá tăng.

Thập niên 1980, gián đoạn cung cấp do bất ổn chính trị ở Nam Phi gây ra biến động giá.

Thập niên 1990, trong giai đoạn tăng trưởng kinh tế toàn cầu, giá bạch kim tăng đều.

2000-2008, chứng kiến giai đoạn tăng mạnh của bạch kim, năm 2008 từng vượt 2000 USD/ounce. Sau đó, khủng hoảng tài chính khiến giá giảm mạnh, dù có phục hồi nhưng đà tăng bị cản trở.

2011-2015, là giai đoạn điều chỉnh dài hạn, sự chậm lại của kinh tế toàn cầu và nhu cầu yếu của Trung Quốc là các áp lực chính.

Từ năm 2019 trở đi, khủng hoảng điện năng ở Nam Phi trở thành yếu tố ảnh hưởng. Nợ của công ty điện lực quốc gia cao, không đủ cung cấp điện, các đợt cắt điện đột ngột đầu năm biến thành cắt điện quy mô lớn vào cuối năm, thiết bị khai thác mỏ bị đình trệ.

Tháng 3 năm 2020, chính phủ Nam Phi thực hiện lệnh phong tỏa ba tuần, toàn bộ hoạt động khai thác khoáng sản tạm dừng. Đồng thời, thị trường ô tô Trung Quốc trì trệ, bạch kim đối mặt với cả cung và cầu bị tác động. Trong bối cảnh dịch bệnh, giá bạch kim tháng 3 từng giảm xuống mức 1460 USD/ounce. Tuy nhiên, sau đó, các quốc gia thực hiện các gói kích thích tài chính tiền tệ quy mô lớn, ngành ô tô phục hồi nhanh chóng, cộng thêm việc các mỏ ở Nam Phi phục hồi chậm và logistics bị gián đoạn, giá bạch kim đã phục hồi mạnh mẽ vào năm 2021, tháng 5 đạt đỉnh cao lịch sử 3017 USD/ounce.

Đầu năm 2022, xung đột Nga-Ukraine bùng phát gây hoảng loạn, thị trường lo ngại nguồn cung từ Nga bị gián đoạn, giá bạch kim tăng nhanh lên 4440 USD/ounce. Tuy nhiên, sau đó, sự nổi lên của xe điện làm giảm kỳ vọng về nhu cầu xúc tác cho xe chạy xăng, cộng thêm sự chậm lại của kinh tế toàn cầu, giá bạch kim đã giảm mạnh từ đỉnh cao. Trong giai đoạn từ 2023 đến 2025, sự không chắc chắn về cung cầu khiến giá bạch kim dao động trong khoảng 1500-2200 USD/ounce.

Tình hình và xu hướng thị trường bạch kim năm 2025

Tính đến tháng 6 năm 2025, thị trường bạch kim có xu hướng dao động yếu đi. Khởi đầu năm ở mức 1140 USD, tháng 3 từng tạm thời tăng lên 1260 USD, nhưng do tỷ lệ xe điện toàn cầu đạt 22%-25% và doanh số xe truyền thống yếu, tháng 5 giảm xuống trong khoảng 1030-1080 USD. Tháng 6, việc đóng vị thế bán khống và đồng USD mất giá đã thúc đẩy phục hồi lên 1110 USD, nhưng cả năm vẫn giảm hơn 10%.

Các yếu tố chính trong nửa đầu năm gồm:

Nhu cầu cấu trúc giảm sút: Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, dự báo tỷ lệ xe điện toàn cầu năm 2025 đạt 22%-25%, điều này trực tiếp làm giảm nhu cầu về bộ chuyển đổi xúc tác của xe chạy xăng truyền thống. Thị trường ô tô tại châu Âu và Trung Quốc chậm lại, càng làm giảm nhu cầu thực tế về bạch kim.

Nguồn cung tương đối ổn định: Mặc dù bị ảnh hưởng bởi các lệnh trừng phạt, Nga duy trì xuất khẩu qua các kênh trung lập. Tình hình điện năng ở Nam Phi cải thiện giúp hoạt động sản xuất phục hồi, giảm áp lực cung ứng.

Tâm lý thị trường yếu: Các quỹ đầu tư kim loại quý tập trung vào vàng và bạc, hai kim loại này hưởng lợi từ rủi ro địa chính trị và làn sóng mua vàng của các ngân hàng trung ương toàn cầu. Ngược lại, bạch kim do nhu cầu công nghiệp yếu đi, lượng ETF và hợp đồng tương lai ròng mua ròng giảm liên tục.

Trong dự báo nửa cuối năm, thị trường bạch kim dự kiến sẽ bị chi phối lâu dài bởi nhu cầu cấu trúc yếu. Khi tỷ lệ xe điện vượt 25% và tốc độ tăng trưởng xe truyền thống chậm lại, nhu cầu công nghiệp về bạch kim khó có dấu hiệu cải thiện rõ rệt. Trong bối cảnh cung duy trì ổn định và tăng trưởng GDP toàn cầu khoảng 2.5%-3%, giá trung bình dự kiến trong khoảng 1050-1150 USD. Nếu giá phá vỡ mức hỗ trợ dài hạn 900 USD, có thể kích hoạt đợt phục hồi.

Nếu xuất khẩu của Nga bị gián đoạn, thảm họa mỏ ở Nam Phi hoặc đột phá trong ứng dụng năng lượng hydro xảy ra, giá bạch kim ngắn hạn có thể thử thách mức 1300-1400 USD; ngược lại, nếu thị trường ô tô Trung - Âu xấu đi hoặc đồng USD tiếp tục mạnh, giá bạch kim có thể giảm xuống dưới 1000 USD, thử thách mức hỗ trợ 900-950 USD.

Các lợi thế cốt lõi của đầu tư vào bạch kim

Công cụ chống lạm phát: Bạch kim, giống như vàng, tính theo USD, khi USD mất giá, giá bạch kim tăng, cung cấp khả năng bảo vệ chống lạm phát cho nhà đầu tư.

Cơ sở cung cầu hỗ trợ: Ngành công nghiệp ô tô tại Mỹ, Trung Quốc phát triển nhanh thúc đẩy nhu cầu bạch kim, nhưng đầu tư mỏ hạn chế và đình công khiến cung bị hạn chế, cung nhỏ hơn cầu đẩy giá lên.

Biến động giá mạnh: So với vàng và bạc, bạch kim phản ứng nhạy hơn với biến động cung cầu, biến động giá dữ dội, phù hợp cho giao dịch ngắn hạn và theo xu hướng.

Nhu cầu công nghiệp cứng rắn: Hơn 80% bạch kim dùng trong bộ chuyển đổi xúc tác ô tô, khó bị thay thế hoàn toàn bằng kim loại khác trong xe chạy xăng, đảm bảo nhu cầu ổn định.

So sánh bạch kim với các kim loại quý khác

Khác biệt giữa bạch kim và vàng: Vàng là tài sản trú ẩn an toàn, giá chủ yếu bị ảnh hưởng bởi tâm lý nhà đầu tư, có mối tương quan nghịch với thị trường chứng khoán. Khi kinh tế thịnh vượng, nhà đầu tư bán vàng mua cổ phiếu, khi suy thoái, họ lại mua vàng để tránh rủi ro. Bạch kim là hàng hóa công nghiệp, nhu cầu tỷ lệ thuận với chu kỳ kinh tế — khi kinh tế tốt, giá bạch kim tăng, khi kinh tế xấu, giá giảm. Trong đại dịch COVID-19, sự khác biệt này rõ rệt hơn: vàng được bảo vệ bởi tính trú ẩn, giá ổn định, còn bạch kim giảm mạnh từ đỉnh 2754 USD/ounce tháng 2 xuống còn 1743 USD tháng 3, giảm 36%.

Lựa chọn giữa bạch kim và bạch kim: Trong 10 năm qua, giá bạch kim rõ ràng có xu hướng tăng, cuối tháng 9 năm 2017 lần đầu vượt qua giá bạch kim. Nguyên nhân do người tiêu dùng chuyển từ xe diesel sang xe xăng, các quốc gia nâng tiêu chuẩn khí thải, dẫn đến nhu cầu mua bộ xúc tác bạch kim cho xe xăng tăng. Về cung, sản lượng hàng năm của bạch kim chỉ bằng 0.5‰ của vàng, dự trữ tồn kho giảm liên tục. Trong khi đó, bạch kim chủ yếu dùng cho xe diesel, thị trường xe diesel thu hẹp, triển vọng tương đối ảm đạm.

Dù các doanh nghiệp như BASF đang phát triển các chất xúc tác thay thế bạch kim bằng platin, nhưng trong ngắn hạn, các chất thay thế này khó thể phổ biến rộng rãi, chưa đủ để làm giảm đà tăng của bạch kim.

Các con đường thực hiện đầu tư vào bạch kim

Nhà đầu tư bạch kim thường chuyên nghiệp hơn so với nhà đầu tư vàng và bạc, họ hiểu rõ phân tích kỹ thuật là động lực chính của giá, ý thức rủi ro cũng cao hơn.

Đầu tư trực tiếp vào bạch kim vật chất: Mua và giữ kim loại thật, nhưng phải chịu thuế bán hàng, phí bảo hiểm và phí lưu kho. Do chi phí luyện kim và đúc cao hơn vàng, mức chênh lệch giá cũng cao hơn.

Quỹ ETF bạch kim: Đầu tư qua quỹ chỉ số, tránh các khoản thuế phí của hàng thật, chỉ phải trả phí quản lý thấp. Nhà đầu tư không sở hữu vật chất.

Hợp đồng tương lai bạch kim: Hợp đồng chuẩn hóa trên sàn giao dịch, cho phép khóa giá bạch kim trong tương lai tại một mức cố định, kiếm lợi từ chênh lệch giá.

Hợp đồng chênh lệch giá bạch kim(CFD): Nhà đầu tư ký hợp đồng với nhà môi giới, kiếm lợi từ việc mua hoặc bán khống. So với đầu tư vật chất, CFD có các đặc điểm sau:

• Không cần chi phí lưu kho vật chất
• Hỗ trợ giao dịch hai chiều, có thể kiếm lợi từ tăng hoặc giảm giá
• Thường không tính phí hoa hồng, nhà môi giới kiếm lợi từ chênh lệch giá
• Sử dụng đòn bẩy, chỉ cần một khoản ký quỹ nhỏ để giao dịch lớn, tăng khả năng sinh lời

Tuy nhiên, đặc tính đòn bẩy của CFD cũng làm tăng rủi ro gấp nhiều lần, nhà đầu tư phải duy trì đủ ký quỹ, nếu không sẽ đối mặt với rủi ro bị đóng vị thế bắt buộc.

Tóm lại

So với các kim loại quý khác, lĩnh vực đầu tư bạch kim còn mới mẻ, số lượng nhà đầu tư ít nhưng chuyên nghiệp cao. Nhà đầu tư cần hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến giá bạch kim như chu kỳ kinh tế, chính sách ngành công nghiệp và cung cầu, đồng thời so sánh với các kim loại quý như vàng, bạch kim để có cái nhìn đa chiều về thị trường, cuối cùng chọn phương thức phù hợp với khả năng chịu đựng rủi ro của bản thân.

Tương lai của bạch kim phụ thuộc vào tỷ lệ xe điện, nhu cầu xúc tác xe xăng, tốc độ tăng trưởng kinh tế toàn cầu và các yếu tố địa chính trị. Trong ngắn hạn, biến động giá vẫn là đặc trưng rõ nét của đầu tư bạch kim, vừa là rủi ro, vừa là cơ hội.