Phân tích xu hướng short squeeze: Từ khái niệm Gà Short đến phòng thủ thực chiến

Toàn cầu thị trường tài chính biến động ngày càng gia tăng, chiến lược đầu tư cũng trở nên đa dạng hơn. Ngoài việc mua và giữ truyền thống, ngày càng nhiều nhà đầu tư bắt đầu khám phá lĩnh vực bán khống. Tuy nhiên có câu tục ngữ nói rằng: Mua vào kiếm lời ổn định nhưng chậm rãi, bán khống lợi nhuận nhanh nhưng rủi ro ẩn chứa trong chi tiết. Trong số nhiều rủi ro của việc bán khống, đẩy giá short squeeze chắc chắn là một trong những điều đáng sợ nhất.

Short squeeze là gì? Logic đằng sau việc buộc phải đóng vị thế

Short Squeeze, còn gọi là “gá空”, chỉ hiện tượng nhà đầu tư bán khống bị buộc phải mua lại vị thế bán khống của mình. Nói đơn giản, khi giá cổ phiếu tăng mạnh, các nhà bán khống do thua lỗ mở rộng sẽ bị buộc phải mua lại cổ phiếu với giá cao hơn để đóng vị thế, kết quả làm giá cổ phiếu càng tăng cao hơn, tạo thành vòng xoáy tiêu cực.

Thị trường short squeeze chủ yếu chia thành hai loại: Một là khi giá cổ phiếu phản ứng tự nhiên quá nhanh, nhà bán khống hoảng loạn cắt lỗ; Hai là các thế lực nhất định cố tình kéo giá cổ phiếu lên cao để đặt bẫy bắt giữ các vị thế bán khống.

Ba cách vận hành của bán khống

Nếu nhà đầu tư dự đoán giảm giá một cổ phiếu để kiếm lợi, thường có ba cách:

Cách 1: Mượn cổ phiếu để bán khống
Mượn cổ phiếu từ các cổ đông lâu dài, trả lãi rồi bán ra, chờ giá giảm để mua lại trả về chủ cũ, kiếm chênh lệch giá trung gian.

Cách 2: Giao dịch hợp đồng tương lai (Futures)
Nạp ký quỹ để bán khống đối tượng, đến kỳ hạn cần chuyển đổi hợp đồng, nhưng nếu giá cổ phiếu tăng mạnh, ký quỹ sẽ bị yêu cầu bổ sung.

Cách 3: Hợp đồng chênh lệch CFD
Cũng nạp ký quỹ để bán khống, lợi thế là không cần chuyển đổi hợp đồng, nhưng nếu giá tăng mạnh, vẫn đối mặt rủi ro bị đóng vị thế bắt buộc.

Dù sử dụng phương pháp nào, khi giá cổ phiếu liên tục tăng, rủi ro thiếu ký quỹ sẽ nổi lên. Nếu đà tăng mạnh, nhà đầu tư có thể bị công ty chứng khoán buộc phải mua lại để đóng vị thế, chính là điểm đáng sợ nhất của short squeeze.

Tại sao short squeeze xảy ra? Đánh chặn thị trường và chuyển đổi cơ bản

Bên sau các vụ short squeeze thường có hai tác nhân.

Tình huống 1: Các hoạt động vốn tạo ra màn trình diễn gá空

Sự kiện GME và phản kháng của nhà đầu tư nhỏ lẻ chống lại Wall Street

Thời điểm trở lại năm 2020. GME là một nhà bán lẻ trò chơi truyền thống, khi xu hướng game di động lên ngôi, doanh thu liên tục giảm, giá cổ phiếu rớt xuống mức thấp. Đến khi doanh nhân Ryan Cohen của Canada tiếp quản, giá cổ phiếu từ đáy bật lên đến 20 USD, kích thích các tổ chức đầu tư của Wall Street muốn bán khống.

Dữ liệu quan trọng: Tổng số cổ phiếu của GME không lớn, thanh khoản hạn chế, nhưng có hơn 140% cổ phần bị bán khống — vượt quá số cổ phiếu lưu hành.

Hành động này gây xôn xao trên diễn đàn Reddit WSb. Các nhà đầu tư nhỏ lẻ đồng loạt mua GME để ép các tổ chức bán khống. Kết quả, giá cổ phiếu trong hai tuần tăng từ 30 USD lên đến 483 USD, tăng hơn 1500%. Các nhà bán khống do thiếu ký quỹ buộc phải mua vào lớn, ước tính thiệt hại hơn 5 tỷ USD.

Sau đó, giá cổ phiếu nhanh chóng giảm trở lại, trong vòng hai tuần giảm hơn 80%. Sự kiện gá空 này còn dẫn đến chuỗi các hoạt động khác như AMC, Blackberry cũng bị đẩy giá cao do các vị thế bán khống lớn.

Tình huống 2: Chuyển đổi cơ bản mang lại đà tăng tự nhiên

Tesla từ lỗ chuyển sang cung cầu vượt quá

Câu chuyện của Tesla hoàn toàn ngược lại. Công ty xe điện này trong giai đoạn đầu thành lập liên tục lỗ, dù giá cổ phiếu có tăng cũng bị xem là bị đánh giá thấp, trở thành một trong những cổ phiếu bán khống lớn nhất thị trường.

Đến năm 2020, Tesla chuyển sang có lãi, nhà máy siêu lớn ở Thượng Hải đóng góp doanh thu vượt mong đợi, giá cổ phiếu bắt đầu tăng vọt. Trong vòng nửa năm, tăng gần 600%, từ 350 USD lên 2318 USD. Sau đó, tách cổ phiếu, giá cổ phiếu trong vòng một năm vượt qua ngưỡng 1000 USD, cao nhất đạt 1243 USD. Trong hai năm ngắn, giá cổ phiếu tăng gần 20 lần, các nhà bán khống thiệt hại lớn.

Điều này phản ánh sự cải thiện thực chất của cơ bản doanh nghiệp, cộng thêm chính sách nới lỏng toàn cầu sau đại dịch, khiến các vị thế bán khống hoàn toàn bất lực.

Phải làm gì khi gặp short squeeze? Hai nguyên tắc thực chiến

Bán khống giống như một cuộc chiến có rủi ro cao, việc rút lui an toàn luôn là ưu tiên hàng đầu. Vì short squeeze có thể đẩy giá cổ phiếu tăng gấp nhiều lần, thậm chí hàng chục lần trong thời gian ngắn, nhà đầu tư cần chuẩn bị phòng thủ.

Nguyên tắc 1: Khi tỷ lệ bán khống vượt quá 50% thì chủ động cắt lỗ

Khi một cổ phiếu có tỷ lệ bán khống vượt quá 50% tổng số cổ phiếu lưu hành, dù giá có vẻ yếu, cũng nên thoát ra sớm. Có thể theo dõi các chỉ số sau:

• Chỉ số RSI từ 50 đến 80: Thị trường đang có xu hướng tăng, phù hợp mua vào, nhà bán khống nên phòng ngừa rủi ro
• Chỉ số RSI dưới 20: Tình trạng quá bán, khả năng đảo chiều cao, rủi ro gá空 lớn nhất

Điều quan trọng là khi RSI giảm xuống dưới 20, thị trường đã vượt quá giới hạn hợp lý, để tránh bị kẹt, cần thoát ra kịp thời. Lời lỗ nhỏ hoặc lãi nhỏ đều nằm trong phạm vi chấp nhận, không nên cược toàn bộ vị thế.

Nguyên tắc 2: Khi tham gia short squeeze cần chốt lời kịp thời

Nếu nhà đầu tư muốn tận dụng đà gá空 để kiếm lời, cần theo dõi sát tình hình mua lại vị thế bán khống:

• Tăng liên tục vị thế bán khống → Tiếp tục thúc đẩy đẩy giá
• Bắt đầu mua lại vị thế bán khống → Phải chốt lời ngay

Bởi vì các lực mua này không dựa trên triển vọng doanh nghiệp tích cực, chỉ đơn thuần là nhà bán khống bị buộc phải cắt lỗ. Khi đà gá空 kết thúc, giá cổ phiếu sẽ giảm mạnh trở lại, tốc độ tăng giảm rất dữ dội.

Cách kiếm tiền từ bán khống đúng đắn: Phòng ngừa hơn là đối phó

Để short squeeze hình thành, thường cần hai điều kiện thiết yếu: tỷ lệ bán khống quá cao + thị trường quan tâm cao.

Chiến lược chọn cổ phiếu: Ưu tiên các mã lớn

Chỉ số thị trường hoặc cổ phiếu vốn lớn là đối tượng bán khống an toàn hơn. Các tài sản này có thanh khoản lớn, ít khả năng tập trung quá nhiều vị thế bán khống, giảm khả năng xảy ra short squeeze.

Chiến lược vận hành: Chờ thời điểm phản hồi

Trong thị trường giảm, nhà đầu tư nên chờ đợi khi thị trường hồi phục mới thực hiện bán khống, chứ không nên bán khi giá còn cao.

Công cụ: CFD tốt hơn mượn cổ phiếu để bán

So với mượn cổ phiếu, CFD hợp đồng chênh lệch có lợi thế hơn vì không cần chuyển đổi hợp đồng, nhà đầu tư có thể tự kiểm soát đòn bẩy, quản lý rủi ro linh hoạt hơn.

Phối hợp danh mục: Cân bằng phòng ngừa rủi ro

Một chiến lược thực tế là kết hợp cả mua và bán khống — mua cổ phiếu tiềm năng, đồng thời bán khống chỉ số thị trường. Nếu tỷ lệ phân bổ là 1:1, chỉ cần cổ phiếu tăng giá > thị trường hoặc cổ phiếu giảm < thị trường, nhà đầu tư sẽ có lợi nhuận.

Lời cuối

Short squeeze đối với nhà bán khống là một cơn ác mộng tiềm tàng. Trong khi theo dõi sát các xu hướng kỹ thuật, cần chú ý đến các biến đổi về cơ bản và thông tin. Bởi vì một tin tốt có thể khiến nỗ lực bán khống đổ bể, còn một tín hiệu cảnh báo về rủi ro của vị thế bán khống có thể chính là mầm mống cho một vụ gá空 tiếp theo. Trí tuệ trong đầu tư chính là biết khi nào nên rút lui toàn diện.