Trump thuế quan có hiệu quả! Thâm hụt thương mại của Mỹ đạt mức thấp nhất trong năm năm, xuất khẩu vàng tăng vọt 61 tỷ

Mỹ 9 tháng 9 thâm hụt thương mại giảm 11% so với tháng trước, xuống còn 52.8 tỷ USD, mức thấp nhất kể từ tháng 6 năm 2020. Xuất khẩu tăng 3% so với tháng 8, đạt 289.3 tỷ USD, chủ yếu do vàng phi tiền tệ tăng xuất khẩu, xuất khẩu vàng tăng 6.1 tỷ USD. Tổng thống Trump nhiều lần hứa hẹn thu hẹp thâm hụt thương mại của Mỹ, tuyên bố của Nhà Trắng cho rằng điều này càng chứng tỏ chương trình thương mại “Ưu tiên Mỹ” của ông Trump đang có hiệu quả.

Thực tế đằng sau mức thấp kỷ lục 52.8 tỷ USD trong 5 năm

Thâm hụt thương mại của Mỹ trong tháng 9 đã thu hẹp vượt mong đợi, chênh lệch giữa xuất khẩu và nhập khẩu giảm 11% so với tháng trước, xuống còn 52.8 tỷ USD. Điều này đưa thâm hụt về mức thấp nhất kể từ tháng 6 năm 2020, đồng thời thấp hơn dự đoán của các nhà kinh tế theo khảo sát của Reuters là 63.3 tỷ USD. Sự cải thiện vượt dự kiến này đã làm nóng kỳ vọng của thị trường về việc xuất khẩu ròng trong quý III sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Xuất khẩu tăng 3% so với tháng 8, đạt 289.3 tỷ USD, trong khi nhập khẩu tăng 0.6%. Xuất khẩu tăng nhanh hơn nhập khẩu là nguyên nhân trực tiếp khiến thâm hụt thương mại thu hẹp. Tuy nhiên, chất lượng của sự cải thiện này lại gây nghi ngờ cho các nhà kinh tế. Ông Paul Ashworth, kinh tế trưởng khu vực Bắc Mỹ của Capital Economics, lưu ý rằng trong 87 tỷ USD tăng xuất khẩu tháng 9, phần lớn đến từ tăng xuất khẩu vàng phi tiền tệ, tăng 6.1 tỷ USD, “điều này không tính vào GDP.”

Tại sao xuất khẩu vàng không tính vào GDP? Bởi vì vàng phi tiền tệ được xem như tài sản tài chính chứ không phải hàng hóa, việc xuất khẩu nhiều hơn phản ánh dòng vốn hơn là sản xuất thực tế của nền kinh tế. Khi Mỹ xuất khẩu vàng, thường là do nhà đầu tư nước ngoài mua vàng dự trữ của Mỹ, giao dịch này không tạo ra giá trị kinh tế mới, chỉ là chuyển quyền sở hữu tài sản. Do đó, dù xuất khẩu vàng được tính trong thống kê thương mại, khi tính GDP sẽ bị loại trừ.

Ông Oliver Allen, nhà kinh tế cao cấp của Pantheon Macroeconomics, dự đoán rằng sự tăng đột biến lớn trong xuất khẩu vàng sẽ “gần như chắc chắn sẽ giảm trở lại trong quý IV,” vì vậy mức giảm thâm hụt thương mại tháng 9 “không thể nói lên quá nhiều vấn đề.” Phán đoán này dựa trên tính biến động của xuất khẩu vàng, dữ liệu lịch sử cho thấy xuất khẩu vàng thường biến động lớn thay vì xu hướng ổn định, sau đợt tăng đột biến trong tháng thường sẽ giảm trở lại mức bình thường.

Ba lý do khả thi về sự tăng vọt 6.1 tỷ USD trong xuất khẩu vàng

Việc xuất khẩu vàng phi tiền tệ trong tháng 9 tăng 6.1 tỷ USD là rất hiếm gặp, quy mô tăng trưởng theo tháng này hiếm khi xuất hiện trong dữ liệu gần đây. Các nhà kinh tế và nhà phân tích thị trường đã đề xuất một số giả thuyết, nhưng nguyên nhân chính xác vẫn cần được cơ quan chức năng làm rõ thêm.

Các yếu tố thúc đẩy tăng xuất khẩu vàng

Nhu cầu trú ẩn toàn cầu tăng cao: Tháng 9, căng thẳng địa chính trị toàn cầu, bất ổn bầu cử Mỹ thúc đẩy nhà đầu tư nước ngoài mua vàng dự trữ của Mỹ

Giao dịch chênh lệch tỷ giá tăng mạnh: Nếu đồng USD tăng giá khiến vàng trở nên rẻ hơn, nhà mua nước ngoài có thể tập trung mua vàng Mỹ để vận chuyển về nước

Các hoạt động cân bằng lại của các tổ chức tài chính: Các ngân hàng trung ương lớn hoặc quỹ đầu tư quốc gia có thể điều chỉnh danh mục tài sản, tăng sở hữu vàng vật chất

Ông Ashworth của Capital Economics nhấn mạnh rằng, xuất khẩu vàng 6.1 tỷ USD chiếm phần lớn trong tổng tăng 8.7 tỷ USD của xuất khẩu, điều này có nghĩa nếu loại trừ yếu tố vàng, tăng trưởng xuất khẩu chỉ khoảng 2.6 tỷ USD, thấp hơn nhiều so với con số bề nổi. Phân tích có cấu trúc này cho thấy độ bền của dữ liệu thương mại rất mong manh, nếu xuất khẩu vàng giảm trở lại trong quý IV như dự kiến, thâm hụt thương mại có thể lại mở rộng.

Tuy nhiên, Allen cũng cho biết, ông dự đoán rằng, trong quý này, đóng góp của xuất khẩu ròng cho tăng trưởng kinh tế cao hơn dự báo trước đó, “mang lại rủi ro tăng nhẹ cho dự báo tốc độ tăng trưởng GDP là 3.5%.” Dù xuất khẩu vàng không tính vào GDP, việc thu hẹp thâm hụt thương mại vẫn góp phần tích cực cho GDP, vì nó giảm “gánh nặng xuất khẩu ròng” trong tăng trưởng kinh tế.

Cơ quan Thống kê Mỹ (BEA) sẽ công bố GDP sơ bộ quý III vào ngày 23 tháng 12, trong đó có bao gồm dữ liệu thương mại nêu trên. Sau khi công bố, Cục Dự trữ Liên bang Atlanta dự đoán, trong 3 tháng đến ngày 30 tháng 9, tốc độ tăng trưởng thực tế GDP của Mỹ sẽ đạt 3.6%, cao hơn dự báo trước đó ngày 5 tháng 12 là 3.5%, tăng 0.1 điểm phần trăm. Các nhà kinh tế trong khảo sát của Reuters dự đoán, tốc độ tăng trưởng kinh tế trong kỳ này là 3%.

Chính sách của Trump còn nhiều nghi vấn: White House tự hào, các nhà kinh tế đặt câu hỏi

Tổng thống Trump nhiều lần hứa hẹn sẽ thu hẹp thâm hụt thương mại của Mỹ, và sử dụng thuế quan như một trong những công cụ để đạt mục tiêu này. Trong một tuyên bố, Nhà Trắng cho biết, số liệu công bố thứ Năm “xác nhận thêm rằng chương trình thương mại ‘Ưu tiên Mỹ’ của Tổng thống Trump đang có hiệu quả.” Tuy nhiên, lời ca tụng này bị các nhà kinh tế phản đối rộng rãi, họ cho rằng sự cải thiện thâm hụt thương mại chủ yếu do yếu tố ngẫu nhiên như xuất khẩu vàng, chứ không phải do chính sách thuế của Trump mang lại hiệu quả có cấu trúc.

Các nhà kinh tế thừa nhận, thặng dư thương mại có thể đã góp phần thúc đẩy tăng trưởng GDP trong quý III, nhưng cảnh báo không nên quá coi trọng điều này vì ảnh hưởng từ xuất khẩu vàng khá lớn. Cảnh báo này mang ý nghĩa sâu xa rằng, nếu cho rằng cải thiện thâm hụt thương mại là thành quả của chính sách Trump, có thể dẫn đến đánh giá sai về hiệu quả chính sách, gây ra các quyết định sai lầm trong tương lai. Nếu chính quyền Trump dựa vào dữ liệu này để tăng cường thuế quan, khi xuất khẩu vàng giảm trở lại, thâm hụt thương mại có thể lại mở rộng một cách khó xử.

Bộ Tài chính Mỹ (Scott Bessent) lạc quan về triển vọng kinh tế. Ông nói với CBS rằng: “Dù có ‘đóng cửa do Thượng nghị sĩ Schumer gây ra’, chúng tôi vẫn dự kiến sẽ kết thúc năm với tốc độ tăng trưởng GDP thực là 3%.” Ông chỉ ra rằng, trong suốt 43 ngày chính phủ tạm ngưng hoạt động, nhiều đảng Cộng hòa đổ lỗi cho phe Dân chủ, đặc biệt là lãnh đạo phe thiểu số Thượng viện Chuck Schumer. Các phát ngôn mang tính chính trị này cho thấy dữ liệu thương mại đã trở thành chiến trường mới trong cuộc tranh giành thành tựu kinh tế giữa hai đảng.

Xét từ góc nhìn dài hạn, biến động dữ liệu thương mại hàng tháng không thể phản ánh xu hướng cấu trúc lâu dài. Nguyên nhân căn bản của thâm hụt thương mại Mỹ là do tiết kiệm nội địa thấp, tiêu dùng vượt quá sản xuất, và dòng vốn chảy vào do đồng USD là tiền tệ dự trữ toàn cầu. Các yếu tố này không thể thay đổi trong ngắn hạn bằng thuế quan. Muốn duy trì giảm thâm hụt thương mại, chính quyền Trump cần thực hiện các cải cách kinh tế sâu hơn chứ không chỉ dựa vào hàng rào thuế quan.

Sự tăng đột biến trong xuất khẩu vàng cũng phản ánh sự bất ổn của nền kinh tế toàn cầu. Khi nhà đầu tư mất niềm tin vào hệ thống tiền tệ, vàng vật chất trở thành tài sản trú ẩn ưu tiên. Mỹ là một trong những nơi dự trữ vàng lớn nhất thế giới, việc nhà đầu tư nước ngoài mua và vận chuyển vàng ra khỏi Mỹ phần nào phản ánh mối lo ngại về triển vọng dài hạn của đô la. Xu hướng dòng vốn này, cùng với tuyên bố của chính quyền Trump về thành công của chính sách “Ưu tiên Mỹ,” tồn tại mâu thuẫn nội tại về mặt logic.