Khủng hoảng quản trị của ENS

Tác giả: Chao Nguồn: @chaowxyz

Ngày 18 tháng 11 năm 2025, nhà sáng lập ENS Nick Johnson đã viết trong một diễn đàn như sau:

“Cuộc đấu tranh chính trị trong nhóm công tác đã khiến ENS DAO phải trả giá, đẩy đi nhiều đóng góp viên tập trung — còn nhiều người nữa sẽ rời đi khi nhiệm kỳ này kết thúc. Theo trạng thái hiện tại, chúng ta đang hướng tới một tình huống: tất cả những người nghiêm túc, tận tâm và có năng lực đều bị đẩy ra khỏi hoặc bị ngăn cản tham gia, dẫn đến quyền lãnh đạo của DAO rơi vào tay những người thiếu kinh nghiệm, quá cố chấp không muốn rời đi hoặc có động lực bên ngoài không phù hợp với giao thức.”

Sau đó ông bổ sung một câu:

“Nếu bạn lo lắng tôi đang nhắm vào bạn, không, đương nhiên không — bạn là một trong những người tốt.”

Câu này có vẻ là an ủi, nhưng thực tế lại là sự châm biếm cay nghiệt nhất. Trong một tổ chức tự xưng là “phi tập trung”, ngay cả sáng lập cũng phải thêm một lớp “bảo vệ” trước khi phê phán hiện trạng. Chính câu này đã là biểu hiện của vấn đề.

Một, cuộc nổi loạn của thư ký

Sự việc bắt đầu từ một tuần trước.

Ngày 14 tháng 11 năm 2025, thư ký của ENS DAO là Limes đã đăng một đề xuất kiểm tra nhiệt độ, với nội dung chính rất đơn giản: vào cuối nhiệm kỳ thứ sáu (ngày 31 tháng 12 năm 2025), chấm dứt hoạt động của ba nhóm công tác: quản trị nền tảng, hệ sinh thái và hàng hóa công cộng.

Trong kiến trúc của ENS, thư ký không phải vai trò làm lặt vặt. Nếu nói những người quản lý là người đứng đầu các bộ phận, thì thư ký chính là trung tâm hành chính của toàn bộ DAO.

Limes là một thành viên lâu dài của ENS DAO, đã làm quản lý bốn năm, thư ký hai năm. Ông là người vận hành cốt lõi của hệ thống này. Khi một người như vậy đề xuất phá bỏ cấu trúc của chính mình, điều đó đã nói lên điều gì.

Limes đưa ra lý do rất rõ ràng:

Thứ nhất, không có động lực để nói thật.

“Khi nguồn vốn tương lai phụ thuộc vào các mối quan hệ, động lực của bạn sẽ trở thành giữ gìn cảm xúc của người khác. ‘Tôi ủng hộ đề xuất của bạn, bạn ủng hộ của tôi’ trở thành thông lệ. Mô hình này ưu tiên an toàn tâm lý hơn là tìm kiếm chân lý, và khi không theo đuổi chân lý, thì chỉ còn kết quả tồi tệ.”

Thứ hai, không thể loại bỏ những người không đủ tiêu chuẩn.

“Nhóm công tác không thể chọn ai tham gia. Các tổ chức truyền thống sẽ chọn thành viên rồi sa thải khi cần, còn nhóm công tác mặc định mở, dựa trên khả năng sẵn có chứ không dựa vào năng lực. Thực tế là, những đóng góp kém sẽ khiến các đóng góp viên xuất sắc rời đi.”

Kết luận của ông là: những vấn đề này không thể giải quyết bằng cải tiến quy trình, vì chúng là đặc trưng cố hữu của cấu trúc nhóm. Đóng cửa nhóm là con đường duy nhất.

Hai, danh sách mất nhân tài

Sau khi bài đăng của Limes xuất hiện, một đóng góp viên tên ENSPunks.eth — một luật sư có hơn mười năm kinh nghiệm về pháp luật doanh nghiệp — đã viết một lời còn sắc hơn:

“Văn hóa độc hại, đầy những hành vi kiểm soát, xung đột lợi ích và tự thân hưởng lợi. Khi tôi nói ra những điều này thì bị phớt lờ. Nhưng những người đã rời đi còn thể hiện rõ vấn đề hơn: lập trình viên, tiến sĩ toán học, nhiều luật sư (bao gồm cả tôi), thậm chí một nhà vật lý thiên văn. Rất ít người nhận ra mức độ khó khăn trong việc thu hút những nhân tài này, huống hồ là lý do tại sao họ bị đẩy đi.”

Ông đưa ra hai ví dụ cụ thể:

Một là vấn đề về điều lệ. DAO trả tiền cho một luật sư doanh nghiệp cao cấp soạn thảo nội dung về pháp lý, từ chối mời một luật sư công ty có mức giá thấp hơn. Kết quả là: sau ba năm, vẫn chưa có điều lệ, tiền bị lãng phí, nhân tài cũng bay mất.

Ví dụ thứ hai là chính sách xung đột lợi ích. “Các bên có lợi ích xung đột kiểm soát quá trình ban hành chính sách, nên chẳng có gì thay đổi. Đây là vòng phản hồi tiêu cực điển hình — gần như không có không gian cho các đóng góp viên mới tham gia.”

Sau đó ông nói một câu đầy ẩn ý: “Quyền tập trung lớn hơn không phải là giải pháp cho kho dự trữ vốn phi tập trung. Thay đổi văn hóa độc hại là điều khó khăn; bắt đầu từ việc đặt câu hỏi — tiếc thay, chính việc đặt câu hỏi lại là điều các đóng góp viên bị bảo không làm, kể cả trong các cuộc họp nhóm khi thảo luận các vấn đề quan trọng về trách nhiệm cá nhân.”

Việc đặt câu hỏi bị cấm. Sáu chữ này, còn rõ ràng hơn mọi bài phân tích dài dòng.

Ba, thể chế bình thường hóa

Sau một tháng, một thành viên khác là clowes.eth đã đăng bài phân tích hệ thống sâu hơn, với tiêu đề “Từ trì trệ đến cấu trúc: Sửa chữa quản trị ENS”. Quan sát của ông bình tĩnh hơn nhưng kết luận cũng nghiêm trọng không kém:

“Trong phần lớn thời gian năm 2025, tôi đã tham gia tất cả các cuộc họp của ba nhóm công tác mỗi tuần. Cuối cùng tôi ngưng tham gia vì thấy không còn là cách tốt nhất cho thời gian của mình.”

Ông nhận xét về ba nhóm công tác: Hàng hóa công cộng thực sự đã làm đúng nhiệm vụ — cấp ngân sách cho các hàng hóa xuất sắc; quản trị nền tảng làm tốt trong xử lý công việc hành chính, nhưng rất ít sáng kiến mới được thúc đẩy toàn diện; hệ sinh thái cung cấp nền tảng trình diễn, nhưng không có sự tăng trưởng rõ rệt.

Nhưng điều khiến ông thực sự lo lắng là một vấn đề khác:

“Mối lo lớn nhất của tôi về ba nhóm công tác là trong năm này gần như không có thành viên mới tham gia. Thậm chí còn ít hơn nữa là các người mới thực sự tham gia thảo luận. Đáng tiếc là, những chỉ số này chưa từng được định lượng, vì chúng chưa từng được đo đạc.”

Một tổ chức mở, sau một năm gần như không có người mới tham gia thực sự. Chính số liệu này đã là phán quyết.

Giải thích của clowes.eth là:

“Quản trị phi tập trung về bản chất không thể trao quyền hoặc thúc đẩy những người có kỹ năng dẫn dắt phát triển các giao thức lớn. Người có năng lực có nhiều lựa chọn, và họ được kỳ vọng hoạt động trong một quy trình chính trị không đảm bảo công việc, không liên tục dài hạn, không có quyền sở hữu thực sự.”

Nói cách khác, hệ thống này chọn sai người. Nó chọn những người sẵn sàng chơi trò chính trị hơn là những người thực sự có khả năng thúc đẩy phát triển giao thức. Nó chọn sự liên tục, nhưng không nhất thiết là năng lực.

Và ông viết câu chính xác nhất trong bài này:

“Tham gia viên tránh chia sẻ ý kiến của mình vì làm như vậy sẽ có hậu quả chính trị. Kết quả là, vấn đề bị trì hoãn, không có gì được thực hiện, sự bình thường của sự nhàm chán.”

Bốn, méo mó trong động lực

Tại sao lại như vậy?

Chúng ta trở lại chẩn đoán ban đầu của Limes: khi nguồn vốn tương lai phụ thuộc vào các mối quan hệ, động lực của bạn là không làm tổn thương cảm xúc.

Đây là vấn đề kinh tế thể chế cổ điển, trong học thuật gọi là “log-rolling” (trao đổi phiếu tín nhiệm). Trong môi trường cần hợp tác lặp đi lặp lại, nếu hôm nay bạn phê bình đề xuất của tôi, ngày mai tôi có thể không ủng hộ đề xuất của bạn. Theo thời gian, mọi người học cách im lặng, học cách “tôi ủng hộ bạn, bạn ủng hộ tôi”, và giấu chân lý trong lòng.

Cấu trúc động lực này sẽ dẫn đến ba hậu quả:

Thứ nhất, chọn lọc ngược.

Người có năng lực có nhiều lựa chọn, họ có thể rời đi; những người không còn lựa chọn nào khác sẽ ở lại chịu đựng. Điều này dẫn đến việc những người có chân lý muốn nói, có khả năng nói, càng dễ rời đi. Danh sách mất nhân tài của ENSPunks.eth là minh chứng rõ ràng.

Thứ hai, đồng tiền kém đẩy đồng tiền tốt khỏi hệ thống.

Limes nói rất rõ: “Những đóng góp viên kém sẽ khiến các đóng góp viên xuất sắc rời đi.” Khi tổ chức không thể loại bỏ những người không đủ tiêu chuẩn, những người xuất sắc sẽ chọn rời đi bằng chân.

Thứ ba, chất lượng quyết định giảm sút.

Eugene Leventhal của tổ chức Metagov trong thảo luận đề cập đến một đồng thuận ngành nghề gây sốc: “Bạn có thể tăng giá dịch vụ hoặc hàng hóa của DAO gấp 2-3 lần so với tổ chức truyền thống, đó là thực tế đã được chấp nhận.”

Đây chính là “phí DAO” — chi phí của phi tập trung. Nhưng vấn đề đặt ra là, liệu chi phí này có mang tính cấu trúc hay có thể thay đổi?

Năm, lời nguyền của sự mở

Có một nghịch lý thực sự cần đối mặt.

Một thành viên tên jkm.eth nói rằng, lần đầu tiếp xúc ENS DAO, ông “bị ấn tượng bởi đặc điểm mở rộng hơn gần như bất kỳ DAO nào khác.” Chính sự mở này đã giúp ông vào được hệ sinh thái này.

Nhưng vấn đề mà Limes chỉ ra lại chính nằm ở chỗ đó: “không thể chọn ai tham gia”, “dựa trên khả năng sẵn có chứ không dựa vào năng lực để tích lũy đóng góp viên.”

Sự mở là lợi thế của DAO, cũng chính là điểm yếu của nó.

Trong các DAO khác, jkm.eth đã gặp vấn đề hoàn toàn trái ngược — những người mới chất lượng cao không thể vào, trong khi những người trong nội bộ từ đầu đã chiếm hết mọi vị trí. Nhưng trong ENS, vấn đề lại đi theo chiều ngược lại: ngưỡng cửa quá thấp đến mức không có tiêu chuẩn chất lượng.

Đây là tình thế tiến thoái lưỡng nan: nếu đặt ra tiêu chuẩn, sẽ đi ngược lại tinh thần phi tập trung; còn nếu không đặt tiêu chuẩn, không thể đảm bảo chất lượng tham gia. Và khi không đảm bảo chất lượng, những người xuất sắc sẽ rời đi.

Sáu, tình cảnh của người sáng lập

Nick Johnson là người sáng lập giao thức ENS và cũng là thành viên ban giám đốc của ENS Foundation. Khi ông nói ra câu đó — về cuộc đấu tranh chính trị đẩy các đóng góp viên đi, về việc DAO đang tiến tới bị kiểm soát bởi kẻ kém năng lực — ông đang mạo hiểm.

Là người sáng lập, lời ông có trọng lượng, nhưng cũng đồng nghĩa với trách nhiệm lớn hơn. Ông phải cân bằng giữa “nói thật” và “duy trì ổn định tổ chức.” Ông chọn cách nói thật, nhưng thêm lời bảo vệ: “Nếu bạn lo lắng tôi đang nhắm vào bạn, không, đương nhiên không — bạn là một trong những người tốt.”

Câu nói mang tính châm biếm này vì nó phơi bày một sự thật: ngay cả người sáng lập, trong chính tổ chức do mình tạo ra, cũng cần xin lỗi trước khi nói thật.

Nick ủng hộ một giải pháp trung dung — “tạm hoãn” các nhóm công tác, chứ không phải “bãi bỏ”. Ông nói cần có “giải pháp bền vững dài hạn”, ví dụ như giao cho một công ty quản lý điều hành hằng ngày của DAO. Nhưng ông cũng thừa nhận, với tư cách giám đốc, ông lo ngại rằng trong trường hợp thiếu đóng góp chuyên nghiệp, DAO có thể không thực hiện đúng nghĩa vụ pháp lý.

Đây là một cân nhắc thực tế: khi những người nói thật đều rời đi, ai sẽ còn nói thật?

Bảy, hai phe phái

Cuộc tranh luận nhanh chóng phân thành hai chiến tuyến.

Một bên đề xuất: xem xét lại quá khứ, rồi quyết định.

James đưa ra đề xuất “xem xét lại”, đề nghị kiểm tra toàn diện các khoản chi của ENS DAO trong hai năm qua, bao gồm các khoản cấp phát, nhà cung cấp dịch vụ, nhóm công tác, tất cả nguồn chi từ ngân quỹ DAO. Ông cho rằng trước khi đưa ra bất kỳ quyết định cấu trúc lớn nào, cần phải hiểu rõ tình hình hiện tại.

Ông mời tổ chức độc lập tên Metagov để đứng ra chủ trì cuộc rà soát này, ngân sách khoảng 10-15 nghìn USD.

Đề xuất này bị Nick phản đối: “Dùng hơn 10 nghìn USD để tìm ra các khoản chi kém hiệu quả và không cần thiết thì có vẻ như là một trò cười, tôi hy vọng độc giả đều thấy rõ sự mỉa mai trong đó.”

James phản hồi rằng, xét theo ngân sách của DAO mỗi năm trên 10 triệu USD, thì khoản 10 nghìn USD chỉ chiếm 0.1%. So với đánh giá tác động của các tổ chức quy mô tương đương truyền thống, là hợp lý.

Phía bên kia đề xuất: hành động ngay, vừa làm vừa học.

Limes và những người ủng hộ ông cho rằng, vấn đề đã rõ rồi, không cần tốn tiền tốn thời gian để “xem xét lại”. Hành động trực tiếp mới là con đường đúng đắn.

Một nhân viên ENS Labs tên 184.eth còn trực diện hơn: “Nếu ‘xem xét lại’ được thông qua, tôi vẫn cực kỳ ủng hộ việc giải thể các nhóm công tác ngay lập tức — hôm nay luôn, dù sao đi nữa. Đó là bước tiến cần thiết, không thể tiếp tục chịu đựng những cấu trúc đã bị cộng đồng công nhận là rối loạn và vô hiệu.”

Một quản lý khác tên slobo.eth tuyên bố, dù kết quả thế nào, ông sẽ từ chức vào ngày 1 tháng 1 năm 2026, không tham gia bất kỳ nhiệm kỳ nào kéo dài nữa.

Tám, ai nói thật?

Trong cuộc tranh luận này, có một người phát ngôn đặc biệt đáng chú ý.

clowes.eth trong bài viết dài của mình đã viết:

“ENS Labs hiện là nhà phát triển chính của giao thức. Họ mỗi năm nhận được 9,7 triệu USD từ DAO, được ủy quyền xây dựng ENSv2 — Namechain. Trước khi DAO tồn tại, giao thức do True Names Ltd xây dựng, nhiều sáng lập viên và đóng góp viên ban đầu vẫn còn làm việc tại Labs.”

Sau đó ông chỉ ra một thực tế ít ai dám công khai nói:

“Tôi cá nhân không hoài nghi về ý định ban đầu là hướng tới phi tập trung. Nhưng ý định chỉ có thể đi xa đến một mức độ nhất định. Trong thực tế, các hành động gần đây của Labs chưa thực sự thúc đẩy quản trị đi theo hướng phi tập trung.”

Ô đưa ra ví dụ: công việc của Namechain vẫn rất thiếu minh bạch; chiến lược của họ về DNS và ICANN cũng không rõ ràng; các đóng góp từ bên ngoài đều không có khả năng nhìn thấy rõ kế hoạch hay chiến lược.

Và ông còn nói một câu còn cay đắng hơn:

“Nếu có lý do pháp lý để Labs giữ bí mật, không sao — nhưng những việc này không nên giữ bí mật với DAO. Chúng nên là những việc đại diện cho DAO giữ bí mật. Hiện tại, Labs chính là lớp thiếu minh bạch đó. Nó phải là của DAO chứ không phải của riêng Labs.”

Đoạn này chạm vào mâu thuẫn cốt lõi của quản trị ENS: một DAO kiểm soát nguồn vốn nhưng lại không thể thực sự giám sát các thực thể sử dụng số tiền đó.

Chín, chi phí thể chế của việc nói thật

Hãy lùi lại một bước, xem vấn đề này mang tính phổ quát như thế nào.

Khó khăn của ENS DAO thực ra chính là vấn đề chung của tất cả các tổ chức dựa trên đồng thuận. Trong doanh nghiệp, chủ có thể quyết định và chịu hậu quả; còn trong DAO, các quyết định phải qua đồng thuận, nhưng ai sẽ gánh chịu chi phí nói thật?

Nói thật có ba loại chi phí:

Thứ nhất, chi phí về mối quan hệ. Phê bình đề xuất của ai đó đồng nghĩa với làm mất lòng người đó. Trong môi trường cần hợp tác lặp lại, đó là một cái giá thực tế.

Thứ hai, chi phí chính trị. Công khai chỉ trích vấn đề, có thể bị xem là “kém đoàn kết”, “gây chuyện”. ENSPunks.eth nói đã bị bảo không nên đặt câu hỏi trong các cuộc họp, chính là biểu hiện của chi phí chính trị.

Thứ ba, chi phí cơ hội. Dành thời gian để nói thật, thúc đẩy cải cách, so với việc dành thời gian xây dựng mối quan hệ, tranh thủ nguồn lực. Trong một hệ thống có động lực bị bóp méo, nói thật là việc “không đắc lợi”.

Khi cả ba chi phí này đều cao, người lý trí sẽ chọn giữ im lặng. Người im lặng nhiều quá, người nói thật trở nên “không phù hợp”. Người “không phù hợp” hoặc rời đi, hoặc học cách giữ miệng.

Đây chính là cơ chế hình thành chứng “bất khả năng nói” thể chế.

Mười, một câu hỏi sâu hơn

Trong cuộc thảo luận, vegayp đề xuất một ý rất thú vị: “Các quản lý và nhà cung cấp dịch vụ không nên có quyền bỏ phiếu trong nhiệm kỳ của họ.”

Ý tưởng này dựa trên logic: bằng cách tước quyền bỏ phiếu của một số người, giảm không gian giao dịch chính trị. Nếu bạn là quản lý, bạn không thể bỏ phiếu ủng hộ đề xuất cấp tiền cho mình; nếu bạn là nhà cung cấp dịch vụ, bạn không thể bỏ phiếu gia hạn hợp đồng của mình.

Ý tưởng này nghe có vẻ quyết liệt, nhưng nó chỉ ra một vấn đề cốt lõi: chúng ta giả định “tham gia nhiều hơn = quyết định tốt hơn”, nhưng nếu động lực của người tham gia bị bóp méo, thì tham gia nhiều hơn lại có thể dẫn đến nhiều trò chính trị hơn.

Các công ty truyền thống giải quyết vấn đề này qua hệ thống phân cấp — ông chủ quyết định, chịu hậu quả. Trong DAO, cố gắng qua đồng thuận — mọi người cùng quyết định, cùng chịu hậu quả. Nhưng vấn đề là, khi “cùng chịu hậu quả” trở thành “không ai chịu hậu quả”, chất lượng quyết định sẽ giảm sút.

Giải pháp “công ty vận hành” (OpCo) của clowes.eth về cơ bản là xây dựng một cấu trúc có phân cấp, có trách nhiệm trong nội bộ DAO. Ô đề xuất có một ban lãnh đạo gồm ba người — kỹ thuật, lãnh đạo, tài chính — có quyền thực sự thuê người, điều phối, thực thi.

Đây là một giải pháp thực dụng, nhưng đồng thời cũng là một sự thỏa hiệp: dùng một phần trung tâm để đổi lấy khả năng thực thi và trách nhiệm rõ ràng.

Kết luận:

Chưa có câu trả lời cuối cùng cho cuộc khủng hoảng quản trị của ENS DAO. Đề xuất xem xét lại và đề xuất giải thể vẫn đang tranh luận, đề xuất ban đầu đã bị cộng đồng từ chối. Có thể phải đợi đến tháng 2 năm sau mới có đề xuất mới. Việc bầu cử bị hoãn, các quản lý đang lựa chọn đi hay ở lại. Liệu cuộc khủng hoảng này có thúc đẩy được những cải cách thực chất hay không, còn là điều chưa rõ.

Nhưng dù kết quả ra sao, một tổ chức tự biết tự nhìn nhận chính mình, dám xóa bỏ cấu trúc hiện tại, đó đã là một thành tựu.